Οταν οι Αρμένιοι μπήκαν στα Δημοκρατικά Τάγματα

Το 1891 άρχισε η ανακάλυψη του «ασιατικού» Ελληνισμού και το μικρασιατικό ζήτημα μπήκε ως κεντρικό ζήτημα στην πολιτική σκηνή (βλ. Σπ. Πλουμίδης, «Τα μυστήρια της Αιγηίδος», Εστία, 2016). Το 1897 και ο ατυχής πόλεμος με την εξευτελιστική ήττα και τον συμβιβασμό που ακολούθησε οδήγησαν σε μια βίαιη – αλλά ίσως χρήσιμη – ωρίμαση του πολιτικού συστήματος βγάζοντας την πολεμική διεκδίκηση από τον ανταρτοπόλεμο του 19ου αιώνα και φέρνοντας στο προσκήνιο την ανάγκη οργάνωσης ενός πιο σύγχρονου στρατεύματος. Η έλευση του Βενιζέλου και η ανανέωση ή η τομή που προκάλεσε στον πολιτικό βίο της χώρας έχουν αναλυθεί εκτενώς (βλ. ενδεικτικά Νίκη Μαρωνίτη, «Το Κίνημα στο Γουδί εκατό χρόνια μετά», Αλεξάνδρεια, 2010), αλλά δεν παύουν να σηματοδοτούν ένα ξεχωριστό σημείο αφετηρίας στη νεότερη Ιστορία. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι είναι ίσως το μείζον γεγονός της μετάβασης από τη νεότερη στη σύγχρονη Ιστορία με τον τριπλασιασμό του ελληνικού κράτους, το οποίο δεν έχει καταφέρει να αναδειχθεί ακόμα και σήμερα μέσα από μια μονογραφία που θα αποτελούσε ένα σημείο αναφοράς. Ο Εθνικός Διχασμός το τελευταίο διάστημα ξαναπροβάλλεται έντονα – έστω και μέσα από μια ανανεωμένη πολωτική διάσταση. Η αφετηρία του, το 1915 (Γ. Μαυρογορδάτος, «1915, ο Εθνικός Διχασμός», Πατάκης, 2015), άνοιξε μια νέα συζήτηση αφού εκδόσεις που στέκονται κριτικά απέναντι και σε σειρά επιλογών του Ελ. Βενιζέλου και του παρεμβατισμού των Ξένων Δυνάμεων υπέρ του έχουν προσφέρει μια ανανέωση της ιστορικής ματιάς πάνω στην περίοδο που φτάνει μέχρι και τη Μικρασιατική Καταστροφή (Σωτήρης Ριζάς, «Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας, ο Βενιζέλος και ο Αντιβενιζελισμός στη Μικρά Ασία», Καστανιώτης, 2015). Πιο δύσκολη φαίνεται να είναι η περίοδος του Μεσοπολέμου, δηλαδή από το 1923 και έως το καθεστώς Μεταξά, αφού πλην της κλασικής μελέτης του Γρηγόρη Δάφνη («Η Ελλάς μεταξύ των δύο πολέμων», Κάκτος) και του Αλκη Ρήγου για τη «Β’ Ελληνική Δημοκρατία 1924-1935» (εκδ. Θεμέλιο) δεν υπάρχει κάποιο άλλο συνθετικό έργο. Η έλλειψη μακροσκοπικής ματιάς για την περίοδο συνολικά 1891-1936 μας εμποδίζει να δούμε σε βάθος διαιρέσεις και διχασμούς που θα αποτελέσουν το μεγάλο προσάναμμα για τον Εμφύλιο Πόλεμο αργότερα, κοινωνικές στρατοπεδεύσεις, αλλά κυρίως τη μεγάλη εικόνα της μετάβασης από τη νεωτερικότητα του 19ου αιώνα στην εθνοκρατική συγκρότηση του 20ού.