Οι τέσσερις εποχές ενός «πολιτικού» συνθέτη

«Καντάτα για τη Μακρόνησο» ή «Ανεμολόγιο»; Μπρεχτ ή Τριπολίτης; Πότε ήταν περισσότερο πολιτικός ο Θάνος Μικρούτσικος: όταν εξέφραζε το μεταπολιτευτικό τοπίο ή όταν  αναρωτιόταν – ελέω Αλκαίου – «τι λένε τα κομπιούτερς κι οι αριθμοί»; Αντίστοιχα ερωτήματα προκύπτουν συχνά στην ελληνική μουσική, που υποκύπτει με θαυμαστή ευκολία στις ετικέτες και την κατηγοριοποίηση. Η πρώτη περίοδος του Θάνου Μικρούτσικου είναι σαφώς η πλέον «πολιτικοποιημένη», εκείνη στην οποία αφουγκράζεται έως σιγοντάρει τις τελετουργίες του μεταπολιτευτικού πλήθους. Μαζί του, αλλά σε διακριτή απόσταση και με διαφορετικό «ήθος», οι Παύλος Σιδηρόπουλος, Νικόλας Ασιμος, με έναν τρόπο και ο Τζίμης Πανούσης. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, φιλτράρει και τις αντιφάσεις των αιτημάτων. Από τα «Πολιτικά τραγούδια» του 1975, όπου συστήνει τον λυρικό Ναζίμ Χικμέτ και τον «επιθετικό» Βολφ Μπίρμαν, αντηχούν ακόμη οι στίχοι: «Ετσι κι αλλιώς η γη θα γίνει κόκκινη / Ή κόκκινη από ζωή ή κόκκινη από θάνατο / Θα φροντίσουμε εμείς γι’ αυτό». Η υποδόρια αγκιτάτσια είναι εναρμονισμένη με το κλίμα επιθετικής διεκδίκησης – που έστρωνε, ακούσια ίσως, το χαλί για την πασοκική κυριαρχία – και την αυταπάτη για νομοτελειακή ανατροπή του συστήματος. Από την άλλη, στο «Χιονίζει μες στη νύχτα» η προσωπική ανάμνηση ενός έρωτα (…«και τώρα που σε σκέφτομαι») καταφέρνει να κυριαρχήσει στους αγωνιστικούς στίχους του Χικμέτ. Και στα «Τροπάρια για φονιάδες» (1977) ο συνθέτης αποδέχεται τους στίχους του Μάνου Ελευθερίου για τον στιγματισμένο από το ΚΚΕ κομμουνιστή Νίκο Πλουμπίδη: «Ποιος κόσμος μας κρατάει και ποιο σανίδι / απόψε που δικάζουν τον Πλουμπίδη / Λύκοι αγκαλιά με τα σκυλιά».