Τα άπαντα του Λάβκραφτ

Το τρίτο τομίδιο που εκδόθηκε πρόσφατα στη σειρά με τα άπαντα του H.P. Lovecraft από τις εκδόσεις Οξύ δίνει την ευκαιρία να επιστρέψουμε σε μία από τις πηγές της Λογοτεχνίας του Φανταστικού. Ή, αν προτιμάτε, της φαντασίας «για θέματα του σύμπαντος». Εδώ υπονοείται ο περίφημος όρος του Λάβκραφτ «cosmic». Αλλά, όπως επισημαίνει δικαίως στην υποσημείωση ο μεταφραστής Κυριάκος Χαλκιόπουλος, που επέλεξε την περίφραση: «Με τον όρο εννοούνται δύο πράγματα: πρώτον, καθετί που προέρχεται ή βρίσκεται πέρα από τον γνωστό μας κόσμο. Επιπλέον… υποδηλώνεται πως η πηγή των φαινομένων, όπως για παράδειγμα του τρόμου, είναι εξωγενής και πέρα από τα ανθρώπινα». Ο αμερικανός συγγραφέας άλλωστε – γεννημένος το 1890 στο Πρόβιντενς του Ρόουντ Αϊλαντ – «ήθελε να υπογραμμίσει την ασημαντότητα της ανθρωπότητας μέσα σ’ ένα σύμπαν απεριόριστο χωρικά και χρονικά», όπως γράφει στην εισαγωγή του τρίτου βιβλίου ο S.T. Joshi, βιογράφος του Λάβκραφτ και ένας από τους εγκυρότερους σύγχρονους μελετητές του. Και εδώ ο αναγνώστης δεν μπορεί παρά να θυμηθεί τις τελικές σκέψεις του συγγραφέα στο εμβληματικό πλέον «Κάλεσμα του Κθούλου», την πρώτη ιστορία του πρώτου τόμου: «Ποιος μπορεί να ξέρει πώς θα τελειώσουν όλα αυτά; Ο,τι αναδύθηκε μπορεί να βυθιστεί και ό,τι βυθίστηκε μπορεί να αναδυθεί ξανά. Η πηγή του αποτρόπαιου περιμένει και ονειρεύεται στα βάθη και η σήψη εξαπλώνεται στις πολιτείες των ανθρώπων, που είναι έτοιμες να καταρρεύσουν». Ο πεσιμισμός του ήταν προϊόν των αρχών του 20ού αιώνα, εποχής κοσμογονικών αλλαγών που επηρέασαν αναπόφευκτα τη θέση ενός αφηγητή – διανοητή μέσα σε μια κοινωνία που άλλαζε δέρμα χωρίς να το γνωρίζει. Ηταν όμως και η εκφραστική απόληξη ενός υλιστή, άθεου και ακαταπόνητου ορθολογιστή.