Είμαστε σε πόλεμο! Αόρατος εχθρός! Ο πολιτισμός μας σε υπαρξιακή κρίση! Ολα τα επιτεύγματα του ανθρώπου σε αμφισβήτηση από έναν ιό! Καταρρέει η παγκόσμια οικονομία! Πανικός στα Χρηματιστήρια! Ολες οι πιο πάνω εκφράσεις έχουν χρησιμοποιηθεί για να περιγραφεί η πρωτόγνωρη κατάσταση στον 21ο αιώνα. Το είδος αυτής της πανδημίας επιβάλει απομόνωση των ανθρώπων στον μέγιστο βαθμό, δηλαδή επιβάλλεται μια κατάσταση που δεν ταιριάζει ούτε στα πολύπλοκα και πολυάνθρωπα συστήματα του σύγχρονου καπιταλισμού στην παραγωγή και την κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών, την ψυχαγωγία, την εκπαίδευση, τη διασκέδαση και τις συγκοινωνίες, ούτε, βεβαίως, συνδυάζεται με την παγκοσμιοποίηση που έχει κυριαρχήσει σε ολόκληρο τον πλανήτη. Γιατί το χαρακτηριστικό του σύγχρονου οικονομικού μας συστήματος είναι η μαζικότητα και η παγκοσμιοποίηση, σε αντίθεση με άλλες εποχές, όπου οι ανθρώπινες δραστηριότητες δεν είχαν αποκτήσει τέτοια χαρακτηριστικά. Βεβαίως, ανάλογες πανδημίες στην προκαπιταλιστική εποχή, είχαν αποδεκατίσει μεγάλα τμήματα πληθυσμού, αλλά τότε δεν υπήρχε τόσο μεγάλη πρόοδος στην επιστήμη και μάλιστα στην ιατρική, όπως στη σημερινή!

Σε κάθε περίπτωση, η μαζικότητα και η παγκοσμιοποίηση σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες της σύγχρονης εποχής, δεν μπορεί να «αντέξει» την επιβολή των μέτρων απομόνωσης και οδηγεί σε μεγάλη οικονομική κρίση. Μοναδική μερική απάντηση του σημερινού πολιτισμού μας είναι η ανάπτυξη της εξ αποστάσεως εργασίας. Ομως τέτοια συστήματα, όπου υπάρχουν, εξυπηρετούν ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής υπηρεσιών, της κατανάλωσης, της  εκπαίδευσης και της ψυχαγωγίας. Ομως, η παραγωγή προϊόντων, που από τη φύση της είναι συλλογική, δεν μπορεί να εξυπηρετηθεί από την εξ αποστάσεως εργασία, ούτε βεβαίως μπορούν να πραγματοποιηθούν οι πάσης φύσεως μεταφορές ανθρώπων. Οι εκτιμήσεις για το μέγεθος της «οικονομικής καταστροφής» δεν μπορούν να είναι ακριβείς, καθώς εξαρτώνται από την   επέκταση της πανδημίας και δευτερευόντως από την έκταση που κάθε χώρα έχει προχωρήσει στην ψηφιοποίηση της οικονομίας της. Στη χώρα μας, τα μέτρα απομόνωσης που έχουν ήδη ληφθεί φαίνεται να αποδίδουν, χάρις στην αποφασιστικότητα της κυβέρνησης και τις σαφείς οδηγίες της αρμόδιας επιτροπής από ικανούς και τολμηρούς επιστήμονες και βέβαια από την άψογη συνεργασία μεταξύ τους. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις στο επίπεδο του ΑΕΠ για το 2020 κυμαίνονται από περιορισμό της ανάπτυξης κατά 1% (ΚΕΠΕ) μέχρι και ύφεση κατά -1,5% (Citygroup), λόγω της εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας από τον τουρισμό,  έναντι προβλεπόμενης ανάπτυξης 2,8%.

Καθώς τα οικονομικά προβλήματα είναι παγκόσμια και προφανώς πανευρωπαϊκά, η προσπάθεια αποζημίωσης όλων όσων πλήττονται στη χώρα μας από την πανδημία φαίνεται να είναι επαρκής και να υποστηρίζεται από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς με απαλλαγή από την υποχρέωση για πρωτογενές πλεόνασμα (3,5% ΑΕΠ), πράγμα που επιτρέπει  επιδόματα, φορολογικές διευκολύνσεις κ.λπ., αλλά μπορεί να δημιουργήσει σημαντικό έλλειμμα στον προϋπολογισμό. Παράλληλα, η παροχή άφθονης ρευστότητας με χαμηλό επιτόκιο διευκολύνεται με την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα  ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Παρ’ όλα αυτά, η καθυστέρηση στην ψηφιοποίηση της ελληνικής οικονομίας θα αυξήσει το οικονομικό κόστος της αναγκαίας απομόνωσης για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Οι σημερινές προσπάθειες του αρμόδιου υπουργείου να βγάλουν τη χώρα μας από τις τελευταίες θέσεις στην ΕΕ των 27 στο ζήτημα της ψηφιοποίησης είναι πολύτιμες, ιδιαίτερα στη σημερινή συγκυρία.

Ο Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Εθνικό και

Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρώην υπουργός