Αξιοσημείωτη μείωση καταγράφεται στα έκτακτα περιστατικά – και κυρίως στα εμφράγματα του μυοκαρδίου – στις καρδιολογικές κλινικές της χώρας, παράλληλα με την εξέλιξη της πανδημίας COVID-19. Αντίστοιχες παρατηρήσεις έχουν καταγραφεί και στο εξωτερικό, με την επιστημονική κοινότητα να παρακολουθεί το φαινόμενο αυτό με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μάλιστα, στη χώρα μας είναι προγραμματισμένες να ξεκινήσουν μελέτες από διάφορα κέντρα με σκοπό να γίνει καταγραφή όλων των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων κατά τη διάρκεια της επιδημίας COVID-19 και να συγκριθεί με περυσινά δεδομένα στους αντίστοιχους μήνες. Επίσης, θα ερευνηθεί αν η έκβαση των ασθενών ήταν η ίδια ή είχε διαφορές με την περυσινή περίοδο. Ομως, έως ότου οι ειδικοί έχουν τα αποτελέσματα των μελετών αυτών στα χέρια τους, δεν σταματούν να συλλέγουν στοιχεία, συνθέτοντας το παζλ σχετικά με τη μείωση των εμφραγμάτων.

Στο πλαίσιο αυτό, εφτά διακεκριμένοι καρδιολόγοι συνέταξαν ένα κείμενο αναλύοντας τα δεδομένα που έχουν αντλήσει ανά τον κόσμο αλλά και πιθανές εξηγήσεις. Ειδικότερα, το κείμενο συνυπογράφουν οι Χαράλαμπος Βλαχόπουλος, καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, Ιωάννης Γουδέβενος, πρόεδρος ΕΚΕ, ομ. καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ιωάννης Κανακάκης, αντιπρόεδρος ΕΚΕ, διευθυντής Νοσ. Αλεξάνδρα, Περικλής Νταβλούρος, καθηγητής Καρδιολογίας Πανεπιστημίου Πατρών, Δημήτρης Τζιακάς, καθηγητής Καρδιολογίας Δημοκριτείου Πανεπιστημίου, Κωνσταντίνος Τούτουζας, καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνος Τσιούφης, καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ.

Οπως λοιπόν οι ειδικοί σημειώνουν, αυτή η μείωση δεν είναι μόνο αισθητή στην Ελλάδα. «Στην περιοχή της Λομβαρδίας της Ιταλίας τα ποσοστά των προσερχόμενων εμφραγμάτων μυοκαρδίου με ανάσπαση του ST μειώθηκαν κατά 70%. Υπάρχουν αναφορές από γιατρούς ότι εάν τα συμπτώματα δεν είναι τόσο σοβαρά, οι ασθενείς δεν καλούν το ασθενοφόρο επειδή φοβούνται. Επίσης, στην Ισπανία, η Ομάδα Εργασίας της Επεμβατικής Καρδιολογίας της Ισπανικής Καρδιολογικής Εταιρείας προετοιμάζει ένα άρθρο που δείχνει μια πτώση των STEMI κατά 40% στην Ισπανία. Στην πρωτεύουσα, τη Μαδρίτη, η μείωση είναι ακόμη μεγαλύτερη, σύμφωνα με τους γιατρούς εκεί. Το 90% των νοσηλευομένων ασθενών στα περισσότερα νοσοκομεία της Μαδρίτης είναι COVID-19 ασθενείς».

Μάλιστα, όπως προκύπτει από τα δεδομένα, η πτώση των εμφραγμάτων στα μεγάλα νοσοκομεία της Μαδρίτης θα μπορούσε να προσεγγίζει το 80%. Είναι ενδεικτικό ότι σε μεγάλη καρδιολογική κλινική της Μαδρίτης βλέπουν 3-4 ασθενείς με έμφραγμα εβδομαδιαίως, ενώ ο φυσιολογικός αριθμός θα ήταν περίπου τρεις ασθενείς κάθε μέρα.

Ομοιότητες. Μάλιστα, οι έλληνες ειδικοί σχολιάζουν ότι οι ιστορίες είναι παράξενα όμοιες σε όλον τον κόσμο. «Στο νοσοκομείο του Πανεπιστημίου George Washington στην Ουάσιγκτον εκτιμάται ότι είχαν μόνο δύο ή τρεις περιπτώσεις εμφραγμάτων τις τελευταίες 3 εβδομάδες, όταν συνήθως βλέπουν 3 εμφράγματα την εβδομάδα, με ετήσιο όγκο 120-150 περιπτώσεων. Αυτό σε συνδυασμό με μια δραματική μείωση σε όλες τις εισαγωγές οξέων στεφανιαίων συνδρόμων».

Στην Ατλάντα των ΗΠΑ, στο Emory University School of Medicine, εκτιμάται ότι έχουν δει μια πτώση του όγκου των εμφραγμάτων μεταξύ 20% και 50%.

Επιπλέον – και όπως αναφέρεται στο ίδιο κείμενο – στο νοσοκομείο Καρδιάς και Θώρακος του Λίβερπουλ στην Αγγλία, στην τελευταία εφημερία αντιμετωπίστηκαν τρία περιστατικά με έμφραγμα του μυοκαρδίου μεταξύ 5 και 10 μ.μ. και στη συνέχεια κανένα όλη τη νύχτα. «Αυτό είναι ανήκουστο στο νοσοκομείο μας» ανέφεραν οι καρδιολόγοι. Ακόμη λιγότερες είναι οι επείγουσες διακομιδές για άλλα οξέα στεφανιαία σύνδρομα μεταξύ νοσοκομείων. Ο εφημερεύων καρδιολόγος ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «πραγματικά αισθανόμαστε την απουσία των εμφραγμάτων εκεί έξω».

Πιθανές εξηγήσεις.Υπάρχουν  πολλές θεωρίες που αναπτύσσονται τελευταία για να εξηγήσουν τις πιθανές αιτίες μείωσης των ποσοστών των εμφραγμάτων κατά τη διάρκεια αυτής της πανδημίας.

Πιο συγκεκριμένα, και όπως σημειώνουν οι έλληνες ειδικοί «η λήψη αυστηρών μέτρων ως προς την κυκλοφορία μπορεί να έχει μειώσει σημαντικά τα επίπεδα της ρύπανσης. Η απαγόρευση της ελεύθερης κυκλοφορίας των αυτοκινήτων, η απαγόρευση πολλών πτήσεων και η διακοπή λειτουργίας βιομηχανικών μονάδων έχουν οδηγήσει στη μείωση των επιπέδων τοξικών ουσιών και ίσως να συμβάλλει αυτή η αλλαγή στην ατμόσφαιρα στη μικρότερη επίπτωση εμφραγμάτων».

Αλλη πιθανή εξήγηση είναι η μείωση του εργασιακού άγχους, καθώς πολλοί πλέον δεν πηγαίνουν στην εργασία τους ή εργάζονται από το σπίτι. «Οι συνθήκες αυτές είναι ευεργετικές για την αντιμετώπιση του καθημερινού άγχους, και έτσι πιθανόν να μειώνονται τα εμφράγματα του μυοκαρδίου και γενικά τα έκτακτα καρδιακά προβλήματα. Επίσης, η παραμονή στο σπίτι λόγω των μέτρων που έχουν ληφθεί μειώνει τη σωματική δραστηριότητα των ανθρώπων και έτσι δεν καταπονείται το καρδιαγγειακό σύστημα. Πιθανώς να κοιμόμαστε περισσότερο και οι καπνιστές αναγκαστικά να καπνίζουν λιγότερο. Η παραμονή στο σπίτι μπορεί να είναι επίσης ευεργετική για την καλύτερη συμμόρφωση στη φαρμακευτική αγωγή. Ιδιαίτερα οι καρδιοπαθείς είναι πιθανόν να είναι πιο συστηματικοί στη λήψη των φαρμάκων».

Προειδοποίηση. Εν τούτοις, οι έλληνες ειδικοί προειδοποιούν ότι «η επέκταση της παραμονής στο σπίτι με μειωμένη σωματική δραστηριότητα σε συνδυασμό με λιπαρή διατροφή και κατανάλωση αλκοόλ μπορεί τους επόμενους μήνες να έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Ακόμη, η παρατεταμένη ισχύ των μέτρων πρόληψης κατά του COVID-19 μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση του άγχους. Γι’ αυτό πρέπει να προσέχουμε τη διατροφή μας, να προσπαθούμε να υποβαλλόμαστε σε σωματική άσκηση και να διατηρήσουμε την ψυχική μας γαλήνη».

Αυτό όμως που φαίνεται να ανησυχεί περισσότερο του έλληνες επιστήμονες είναι οι ασθενείς να αγνοούν τα συμπτώματά τους, υπό τον φόβο ότι θα κολλήσουν COVID-19, εάν καλέσουν ασθενοφόρο ή καταλήξουν στο τμήμα επειγόντων περιστατικών.

«Η αργοπορία όμως στην αντιμετώπιση του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου έχει οδυνηρά αποτελέσματα διότι αυξάνονται οι θάνατοι, αλλά και οι επιπλοκές. Χρειάζεται ο ασθενής παραμονή στη μονάδα εντατικής θεραπείας πιο πολλές ημέρες, ενώ πολλαπλασιάζεται ο κίνδυνος να αποκτήσει καρδιακή ανεπάρκεια με επιπτώσεις στην πρόγνωσή του, στην ποιότητα της ζωής στου, αλλά και οικονομική επιβάρυνση του συνόλου, με δεδομένο ότι χρειάζονται ακριβές θεραπείες στη συνέχεια (π.χ. απινιδωτές). Ηδη αναφέρονται ανεκδοτικά περιστατικά διεθνώς με επιπλοκές λόγω καθυστερημένης προσέλευσης ασθενών με έμφραγμα του μυοκαρδίου με καρδιογενή καταπληξία (schock), καρδιακή ρήξη, και γενικότερα πράγματα που δεν βλέπουμε τόσο συχνά τώρα, που κατά πάσα πιθανότητα θα δούμε στο μέλλον. Ηδη σε μεγάλο νοσοκομείο στο Μιλάνο έχουν αύξηση των ασθενών με περιεμφραγματικές επιπλοκές» σημειώνουν οι έλληνες επιστήμονες στην ανάλυσή τους.

Και συνεχίζουν: «Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην υποεκτίμηση των συμπτωμάτων και πρέπει να τονισθεί ότι η αντιμετώπιση των επειγόντων καρδιολογικών προβλημάτων, και κυρίως το έμφραγμα του μυοκαρδίου, γίνεται κανονικά όπως και πριν από την επιδημία COVID-19».