«Ο καθαρός Γιαννιός και ο ακάθαρτος Αλέκος»

Οταν ξέσπασε η οικονομική κρίση το 2009, άρχισε να αναδύεται ένα λόγος οικονομικού ευσεβισμού. Πολλοί οικονομικοί παράγοντες της δεκαετούς (2000-2010) τρελής τραπεζικής επέκτασης (ήτοι των «θαλασσοδανείων») άρχισαν να μιλούν για την «ενάρετη ανάπτυξη». Αυτό φυσικά δεν εμποδίζει τους ίδιους σήμερα να έχουν άποψη για την εξυγίανση των τραπεζών από τα κόκκινα δάνεια. Το θέμα μου όμως δεν είναι αυτό, αλλά η «εναρετολογία».       Σήμερα έχει επικρατήσει ένας λόγος «αποφατικού υγιεινισμού». Ενας καθωσπρέπει λόγος περί «καθαρότητας». Ο «καθαρός Γιαννιός και ο ακάθαρτος Αλέκος» ήταν (κάποτε) στο αναγνωστικό της Β’ Δημοτικού το παράδειγμα (ο καθαρός Γιαννιός που πλενόταν το πρωί πριν φύγει για το σχολείο κάνοντας τους πάντες υπερήφανους) και το αντιπαράδειγμα, ο ακάθαρτος Αλέκος που λούφαρε και που κάποια στιγμή ο σχολίατρος τον έπιανε άπλυτο και τον ταπείνωνε. Ο εγκεκριμένος νόμιμος (που θα μπορούσε να είναι και ενδεδειγμένος γαμπρός) και ο απόκληρος που η χρησιμότητά του ήταν ότι προσωποποιούσε το αντιμοντέλο. Τα δύο αποκλίνοντα παραδείγματα είχαν περάσει αυτούσια στην κινηματογραφημένη μυθοπλασία, όπου το τίμιο και εργατικό παλικάρι κινδύνευε να «χάσει το κορίτσι» από τον διεφθαρμένο παραλή. Οι σημαντικοί δημιουργοί μπορούσαν, ωστόσο, μια χαρά να ξεφύγουν από τον απόκρημνο χαρακτήρα των ηθικόμορφων διλημμάτων. Στον «Δράκο» ο Κούνδουρος, στη «Συνοικία Το Ονειρο» ο Αλεξανδράκης μια χαρά κατέστρεφαν τους ηθικισμούς. Νωρίτερα, ο Παπαδιαμάντης μπορούσε σταδιακά να στρέψει μια μορφή δικαίου προς την πλευρά της «φόνισσας», της διωκόμενης Φραγκογιαννούς. Ο δρόμος της σεμνής Αρετής είναι ο δύσκολος και ο δρόμος της λάγνας Κακίας ο εύκολος στην προχριστιανική μυθολογική παράδοση. Ομως οι Σειρήνες, το νησί της Καλυψούς στην «Οδύσσεια» κ.λπ. εμπεριείχαν την τιμωρία, την αναγκαστικότητα, την αυτοπειθαρχία, εν πάση περιπτώσει διάφορες λύσεις, όπου μπορούσε στην επικράτεια του καλού να ενυπάρχει ο σβόλος κακού.