Η αξιομνημόνευτη στάση της ελληνικής κοινωνίας την περίοδο του εγκλεισμού αποδόθηκε σε δύο κυρίως αιτίες. Στην έκρηξη ωριμότητας που σημειώνεται σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές και συνοδεύεται από ατομική ευθύνη, πατριωτισμό και εμπιστοσύνη προς τις Αρχές. Και στον φόβο μπροστά στο άγνωστο – που έπαψε να είναι άγνωστο όταν δημοσιεύτηκαν οι πρώτες εικόνες από την Ιταλία με το κονβόι των φορτηγών γεμάτων πτώματα.

Και τα δύο μέτρησαν, σε βαθμό που διέφερε ανάλογα με την ηλικία, την παιδεία, την ενημέρωση και την κοινωνική συνείδηση του καθενός. Μοιραίο ήταν αυτό να αλλάξει στη δεύτερη φάση της αντιμετώπισης της πανδημίας, όταν ο φόβος υποχωρεί, η εμπιστοσύνη κλονίζεται και τα παλιά αντανακλαστικά επιστρέφουν. Δεν είμαστε Γερμανοί ούτε Σουηδοί, είμαστε ένας παρορμητικός μεσογειακός λαός, που του αρέσει το έξω, έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, τρελαίνεται για τις συνωμοσίες και ανυπομονεί να αμφισβητήσει εκείνους ακριβώς τους ειδικούς στους οποίους μέχρι χθες είχε παραδοθεί.

Είμαστε το πλήθος της Κυψέλης που κάνει πορείες, συγκρούεται με τα ΜΑΤ και σπάει βιτρίνες επειδή «θέλει τη ζωή του πίσω»; Οχι βέβαια. Για μια αμετανόητη μειοψηφία πρόκειται, η οποία εκμεταλλεύεται τον εκνευρισμό που δικαιολογημένα προκαλεί αυτός ο πόλεμος εναντίον ενός αόρατου εχθρού. Τα ίδια έκαναν την εποχή της ανεμελιάς, τα ίδια κάνουν και σήμερα.

Είμαστε μήπως το ζευγάρι στο ατυχές σποτ της Πολιτικής Προστασίας, όπου η χαζή, και γλυκιά, γυναίκα επιμένει να «πάνε πλατεία» και ο έξυπνος, και μαγκάκος, άντρας απαντά ότι εκεί τους περιμένει ο ιός; Ούτε. Και ορθώς το βίντεο αποσύρθηκε (πράξη που, παρεμπιπτόντως, δείχνει για άλλη μια φορά ότι αυτή η κυβέρνηση ακούει και δεν διστάζει να διορθώσει τα λάθη της). Η εικόνα είναι πιο σύνθετη, δεν ζούμε πια στη δεκαετία του ’60, χώρια που ούτε τότε ήταν αυτοί οι ρόλοι των δύο φύλων.

Είμαστε οι πολιτικοί αρχηγοί που κατέθεσαν μόνοι στεφάνι στη μνήμη των θυμάτων της Marfin αναμασώντας τα γνωστά προπαγανδιστικά σχήματα περί υποκρισίας του Πρωθυπουργού ή του «αστικού κράτους»; Ή η πολιτική και πολιτειακή ηγεσία του τόπου που με σεβασμό και ταπεινότητα έκανε, έστω και καθυστερημένα, το καθήκον της στην εκδήλωση μνήμης του περασμένου Σαββάτου; Και τα δύο. Μια διαρκής μάχη είναι αυτή ανάμεσα στο παλιό και το νέο, στο αγενές και το ευγενές, που δεν διεξάγεται βέβαια μόνο σε αυτή τη χώρα ούτε αφορά μια αντιπαράθεση ιδεολογιών, είναι κάτι πιο βαθύ, και γι’ αυτό πιο κρίσιμο και πιο ουσιαστικό.

Σε αυτή τη μάχη, όπως κάθε μάχη, παίζουν ρόλο τα σύμβολα. Και είμαστε τυχεροί που, εκτός από μια ικανή επιστημονική και πολιτική ηγεσία, έχουμε αυτές τις δύσκολες μέρες και μια υποδειγματική, σε συγκινητικό βαθμό, Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στην εικόνα της Κατερίνας Σακελλαροπούλου που μιλάει με τους συγγενείς των θυμάτων της Marfin ακουμπάει σήμερα η Ελλάδα.