Σε προηγούμενο άρθρο μας («Βήμα» 8/4/20) γράφαμε για τη μεγάλη σημασία της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος, τους θεσμούς και τον επιστημονικό ορθολογισμό στην εποχή της πανδημίας. Γιατί μόνο με την εμπιστοσύνη μπορούν οι πολίτες μιας χώρας να ακολουθήσουν τις οδηγίες της κυβέρνησης για την αναγκαία απόσταση μεταξύ τους και την απομόνωση στη δύσκολη περίοδο της πανδημίας.

Η ελληνική κοινωνία, με διαφορετικό πολιτισμικό υπόβαθρο και διαφορετική ιστορική διαδρομή σε σχέση με τις βόρειες κοινωνίες της Ευρώπης, δεν χαρακτηρίζεται από ανεπτυγμένο αίσθημα εμπιστοσύνης, ούτε προς το κράτος, ούτε προς τους θεσμούς, ούτε προς την επιστημονική κοινότητα, σύμφωνα με όλες τις μετρήσεις. Το έλλειμμα αυτό εκδηλώνεται στην κοινωνική συμπεριφορά των Ελλήνων, καθώς η εμπιστοσύνη τους περιορίζεται κυρίως στην οικογένεια και στους φίλους και όχι σε απόμακρα πρόσωπα και συστήματα.

Ομως τον τελευταίο καιρό διαπιστώσαμε ότι η ελληνική κοινωνία συμπεριφέρθηκε διαφορετικά. Ακολούθησε, στη μεγάλη της πλειονότητα, τις οδηγίες του κράτους και της επιστημονικής κοινότητας, δείχνοντας ένα υψηλό επίπεδο εμπιστοσύνης, σύμφωνα με τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Αυτό το γεγονός, προφανώς, δεν είναι τυχαίο. Είναι αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο η κυβέρνηση αντιμετώπισε το πρόβλημα της πανδημίας, αναθέτοντας τη διαχείρισή του στους ειδικούς επιστήμονες, δηλαδή στον επιστημονικό ορθολογισμό.

Είναι γνωστό ότι το επίπεδο της εμπιστοσύνης σε κάθε κοινωνία δεν είναι δεδομένο και αμετάβλητο. Μπορεί να βελτιωθεί ή να χειροτερεύσει, ανάλογα με την πολιτική που ακολουθεί ένα κράτος ως «διαιτητής» των συμφερόντων των πολιτών. Αν το κράτος και γενικότερα οι θεσμοί και οι επιστήμονες είναι αξιόπιστοι, χωρίς παλινωδίες και «μισές αλήθειες», οι πολίτες μπορεί να αυξήσουν το επίπεδο της εμπιστοσύνης τους προς αυτούς. Φαίνεται ότι στη χώρα μας συνέβη αυτή η εξέλιξη χάρη στους χειρισμούς της κυβέρνησης σε αυτή τη δύσκολη περίοδο της πανδημίας.

Είναι βέβαιο ότι η εμπιστοσύνη αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, γιατί αποτελεί το θεμέλιο πάνω στο οποίο δομούνται οι ανθρώπινες σχέσεις και οι σχέσεις των πολιτών με το κράτος μέσα στην πολυπλοκότητα, την αβεβαιότητα και τη διακινδύνευση της σύγχρονης εποχής. Αυτό το κεκτημένο της ελληνικής κοινωνίας πρέπει να διατηρηθεί και να βελτιωθεί στη νέα φάση επιστροφής στην κανονικότητα. Μόνο έτσι θα επουλωθεί γρηγορότερα το οικονομικό πλήγμα που δημιουργήθηκε με την αναπόφευκτη μείωση του ΑΕΠ το 2020 και την αύξηση της ανεργίας, περισσότερο από ό,τι στις βορειότερες χώρες, λόγω της διάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας. Η επιστροφή στους θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, που με τόσο κόπο κατόρθωσε να επιτύχει η χώρα μας μετά τη δεκαετή τραγική περιπέτεια της κρίσης, μπορεί να γίνει ευκολότερα αν η ελληνική κυβέρνηση επιτύχει να διατηρήσει και να αυξήσει τον βαθμό εμπιστοσύνης της ελληνικής κοινωνίας προς το κράτος, τους θεσμούς και τον επιστημονικό ορθολογισμό.

Η εμπιστοσύνη είναι εξωοικονομική έννοια, είναι ένα συναίσθημα, το οποίο όμως έχει μεγάλη σημασία για την κοινωνική, την οικονομική ανάπτυξη που χρειάζεται σήμερα η χώρα μας. Δεδομένου μάλιστα ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει ούτε ισχυρές οικονομικές δομές, ούτε μεγάλες δημοσιονομικές δυνατότητες, η κυβέρνηση θα μπορούσε να αξιοποιήσει αυτό το πολύτιμο κεκτημένο.

Ο Ναπολέων Μαραβέγιας είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην υπουργός