Ιστορίες από αλλοτινές εποχές

Από τις μεγάλες συνεντεύξεις με τα ιερά τέρατα της ελληνικής τέχνης και την επίσκεψη στην Κούβα του Φιντέλ Κάστρο ώς τα αφηγήματα και τη μικρή φόρμα. Ο μάχιμος Δημήτρης Γκιώνης, όνομα-αναφορά στο πολιτιστικό ρεπορτάζ τον καιρό της «Ελευθεροτυπίας» (1975-2011), ακόμη και για τους «απέναντι» του ΔΟΛ, προσθέτει αυτή την περίοδο «τέσσερις λόγους» στην παράλληλη εκδοτική πορεία. Ισάριθμους με τις βινιέτες και τις ιστορίες που περιλαμβάνονται στο τελευταίο βιβλίο του «Για τέσσερις λόγους» (εκδ. Αγκυρα). Εν αρχή ην ο Καζαντζάκης και ειδικότερα η ανάμνηση για το άκουσμα του θανάτου του, στις 26 Οκτωβρίου 1957. Η αφήγηση ξετυλίγεται και φτάνει ώς τον φερόμενο ως αφορισμό του, αλλά πάντως τη σύγκρουση με την Εκκλησία, η οποία είχε ζητήσει το 1956 την απαγόρευση των βιβλίων του συγγραφέα. Εξηγεί σε ένα σημείο ο Δ. Γκιώνης: «Από τους ισχυρότερους πολέμιους του Καζαντζάκη ήταν ο δημοσιογράφος, συγγραφέας και ακαδημαϊκός Σπύρος Μελάς… Σ’ αυτόν αποδίδεται (χωρίς να έχει διαψευσθεί) πρωτοσέλιδο χολερικό κείμενο στην εφημερίδα “Εστία” (22 Ιανουαρίου 1954), της οποίας ήταν βασικός συντάκτης, με τίτλο “Ενα βιβλίον διασύρει την Κρήτην και την θρησκείαν» και υπέρτιτλο “Εργον φουμιστού αντρός”, με το ψευδώνυμο Κρητικός (εκ Κρήτης τάχα – ο ίδιος καταγόταν από τη Ναύπακτο)… Η κατακλείδα του άρθρου: “Απομένει, όμως, τώρα, εν ερώτημα διά το Κράτος και την Εκκλησίαν: Οι συμπατριώται μου Κρήτες δεν διαβάζουν Καζαντζάκην, διά να σηκωθούν ως είς άνθρωπος και να θραύσουν όλας τας προθήκας, όπου πωλείται το βιβλίον που υβρίζει την πατρίδα μας και τους αγωνιστάς της” [!]». Στη δεύτερη αφήγηση πρωταγωνιστεί «Μια μητέρα», με τα υλικά και τις εικόνες αλλοτινών εποχών, λίγο πριν από τη νεκρώσιμη ακολουθία, ενώ η τέταρτη ιστορία αφορά επίσης μια απώλεια: ενός αδέσποτου γάτου, που έγινε πάσχων σύντροφος στο σπίτι. Μένουν τρεις ερωτικές επιστολές, από τη δεκαετία του 1960 οι δύο, πιθανότατα από εκείνη του 1980 η τρίτη, απ’ όπου το απόσπασμα: «Λατρεμένο μου, σου γράφω σ’ ένα παλιό τετράδιο-ημερολόγιο, από τα φετίχ που κουβαλώ πάντα μαζί μου, αρχικά επειδή δεν έχω άλλο χαρτί, και μετά επειδή δίνω ερμηνείες δικές μου, που θέλω να έχουν σημασία. Είναι βράδυ, 11.30, κάθομαι στην αυλή και μέχρι πριν λίγο διάβαζα Καραγάτση, “Ο μεγάλος ύπνος”. Θα ξαναδιαβάσω ολόκληρο τον Καραγάτση, τον Βενέζη, τον Πολίτη και τον Παπαδιαμάντη».