Το οικολογικό μανιφέστο του Κλάγκες

«Η πλειονότητα των συγχρόνων μου δεν είναι πια ικανή να εκτιμήσει την ομορφιά της υπαίθρου· η απλή θέα ενός πατατοχώραφου αρκεί για να της δώσει την εντύπωση ότι αντικρίζει τη φύση, ενώ οι υψηλές της αξιώσεις ικανοποιούνται με το τιτίβισμα μερικών ψαρονιών και σπουργιτιών πάνω στα κακομοιριασμένα δέντρα των λεωφόρων». Ο τόνος πολιτισμικού πεσιμισμού που διαπερνά το απόσπασμα είναι κυρίαρχος στο τομίδιο «Ο άνθρωπος και η γη» των εκδόσεων Μάγμα, όπου αποθησαυρίζεται το ομότιτλο κείμενο του Λούντβιχ Κλάγκες, ήδη από τη χρονιά του 1913 (σε μετάφραση Γιώργου Στεφανίδη). Οπως σημειώνει στο επίμετρο ο γάλλος γερμανιστής, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, Ζιλμπέρ Μερλιό, «αποτελεί, δίχως αμφιβολία, το πρώτο σύγχρονο οικολογικό μανιφέστο· διότι περιγράφει με ακρίβεια τις επιζήμιες συνέπειες που είχε ήδη αρχίσει να έχει η πρόσφατη, ακόμη τότε, βιομηχανική επανάσταση όχι μόνο στον έμβιο κόσμο και στο φυσικό περιβάλλον μα και στον ίδιο τον άνθρωπο» (η μετάφραση εδώ του Νίκου Ν. Μάλλιαρη). Ο Κλάγκες, που γεννήθηκε στο Αννόβερο το 1872 και πέθανε το 1956 στο Κίλχμπεργκ της Ζυρίχης, εντάσσεται στο κίνημα της «φιλοσοφίας της ζωής» και, κατ’ επέκταση, του αντιορθολογισμού. «Οπου ο άνθρωπος της Προόδου επέβαλε τούτη την κυριαρχία, για την οποία δεν παύει να επαίρεται, έφερε μαζί του τον φόνο και τον τρόμο του θανάτου. Τι μας έχει απομείνει π.χ. από το ζωικό βασίλειο που εκτεινόταν στα εδάφη των παλαιογερμανικών φυλών;» αναρωτιέται στο κείμενό του απηχώντας τη βιταλιστική κριτική για τα «δεινά που επιφέρει η επέλαση της τεχνολογίας». Γι’ αυτό και ο Μερλιό επισημαίνει πόσο «ξεπερασμένη» ακούγεται η οικολογία του Κλάγκες («αν θέλαμε να τη συνδέσουμε με κάποιο από τα ρεύματα… θα ήταν η λεγόμενη Βαθιά Οικολογία»). Παραμένει προϊόν και ανησυχία της εποχής της και υπ’ αυτό το πλαίσιο μπορεί κανείς να την προσεγγίσει στη δική μας, όπου οι οικολογικές ιερεμιάδες παράγουν δυσανάλογο θόρυβο σε σχέση με τα όντως επίκαιρα ερωτήματα.