Τρεις για το Βυζάντιο

Δύο νέες ευσύνοπτες εκδόσεις – και μία πρόσφατη εκτενέστερη – ανανεώνουν τον κατάλογο με τίτλους για το Βυζάντιο, λειτουργώντας ως εισαγωγές. Η μία από αυτές μάλιστα, το «Βυζάντιο» του Peter Sarris (εκδ. Παπαδόπουλος, μτφ. Δημήτρης Αθηνάκης, σελ. 189) είναι ακριβώς η ελληνική απόδοση του αγγλικού τίτλου από τη σειρά «The Oxford Very Short Introduction». Ο 49χρονος Σάρις, βρετανός κυπριακής καταγωγής, σπούδασε Σύγχρονη Ιστορία στο Balliol College της Οξφόρδης, ενώ εντάχθηκε στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ ως λέκτορας το 2000. Σήμερα είναι καθηγητής Σπουδών της Υστερης Αρχαιότητας, του Μεσαίωνα και του Βυζαντίου. Στην εισαγωγή του έχει προφανώς ενδιαφέρον η «προγραμματική διακήρυξη» απ’ την οποία ξεκινά, που είναι η αμφισβήτηση των κλισέ περί θεοκρατίας στη δημόσια συζήτηση: «Θα δούμε ότι το Βυζάντιο ήταν μια μακράν πιο πολύπλοκη κουλτούρα και κοινωνία απ’ όσο θα ήθελαν οι διαφωτιστές επικριτές του, ή ήταν πρόθυμοι να παραδεχτούν οι ρομαντικοί του πιστοί, και ακριβώς αυτή η πολυπλοκότητα είναι που το καθιστά τόσο συναρπαστικό. Το Βυζάντιο υπήρξε μια χριστιανική κοινωνία, εντός της οποίας μοναχοί και κληρικοί, καθώς και χριστιανοί λαϊκοί, διατηρούσαν τους καρπούς της κλασικής ελληνικής (και παγανιστικής) φιλοσοφίας, λογοτεχνίας και γνώσης…». Στα επιμέρους θέματα ξεχωρίζουν η αναλυτική περιγραφή της Κωνσταντινούπολης («έμοιαζε… με τις λαμπρές “πόλεις παλάτια” της Απω και Μέσης Ανατολής περισσότερο απ’ ό,τι ενσάρκωνε παραδοσιακές μορφές του ελληνικού και ρωμαϊκού αστικού τοπίου»), ο αγώνας για επιβίωση εναντίον των εξωτερικών απειλών, η μείξη μεγαλείου και διαφθοράς στη διοικητική μηχανή.