Επιστροφή στο παρελθόν;

Ο Εμφύλιος για δεκαετίες δίχασε την ελληνική κοινωνία. Καθεμιά από τις δυο πλευρές που συγκρούστηκαν δημιούργησε τη δική της αφήγηση για τον εμφύλιο, είχε τους δικούς της ήρωες, τις δικές της τελετές. Καθεμιά πλευρά συγκρότησε τη συλλογική, πολιτική ταυτότητα με βάση το διαιρετικό γεγονός του Εμφυλίου. Αυτό που συχνά ξεχνιέται ήταν ότι μετά τη λήξη του Εμφυλίου οι δύο πλευρές δεν ήταν ισότιμες, ότι διαιωνίστηκε η διάκριση μετά νικητών και ηττημένων. Η πλευρά των νικητών, ταυτισμένη με το κράτος και την πολιτική εξουσία, συγκρότησε μέχρι τη Μεταπολίτευση την επίσημη, κυρίαρχη μνήμη. Παράλληλα συγκρότησε μια συλλογική, πολιτική ταυτότητα βασισμένη στη δυσφήμηση του αντιπάλου. Για τη Δεξιά, όσοι ήταν αριστεροί ήταν «κομμουνιστοσυμμορίτες», «εχθροί του έθνους», «προδότες», «μιάσματα». Για δεκαετίες οι τελετές μνήμης για τη λήξη του Εμφυλίου αλλά και οι τελετές στο Μακρυγιάννη για τα Δεκεμβριανά και τα δεκάδες μνημεία που ανεγέρθηκαν, τα στρατιωτικά νεκροταφεία που έγιναν για τους πεσόντες στρατιώτες και αξιωματικούς δεν είχαν ως στόχο απλά να τιμήσουν τους νεκρούς αλλά να συκοφαντήσουν τους αντιπάλους. Τα θύματα ήταν, κατά τη συνήθη έκφραση, «αγρίως σφαγιασθέντες υπό των κομμουνιστοσυμμοριτών». Από την άλλη πλευρά, οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού παρέμεναν αμνημόνευτοι στη δημόσια σφαίρα, ξεχασμένοι. Δεν υπήρχαν ούτε τελετές ούτε μνημεία για αυτούς. Η ίδια η Αριστερά παρέμενε αμήχανη απέναντι σε αυτό το κομμάτι του παρελθόντος της. Προτιμούσε να μνημονεύει το πατριωτικό και ηρωικό παρελθόν της Εθνικής Αντίστασης, παρά ένα παρελθόν συνδεδεμένο με την ήττα. Εάν αναφερόταν στον Εμφύλιο, τότε αναδείκνυε τους πολιτικούς κρατουμένους και τη Μακρόνησο για να τονίσει τη συνέχεια με τις πολιτικές διακρίσεις και διώξεις του μετεμφυλιακού κράτους.