Αναζητώντας το χωρικό αποτύπωμα της Ανταλλαγής

Σε μια μικρή πλατεία στο παζάρι των Βουρλών, δίπλα σε έναν γέρικο πλάτανο, στέκεται μια μνημειακή στήλη τοποθετημένη στις αρχές του 20ού αιώνα, μετά τις εκτοπίσεις του ελληνικού πληθυσμού. Στο πάνω της μέρος φέρει σκαλισμένη μια επιγραφή σε οθωμανικά τουρκικά (σε αραβική γραφή). Καθώς στέκομαι μπροστά της με δύο τούρκους αρχιτέκτονες τον Απρίλιο του 2012, ένας ηλικιωμένος Τούρκος μάς ρωτάει με παιχνιδιάρικη διάθεση εάν μπορούμε να τη διαβάσουμε, γνωρίζοντας ότι οι νέες γενιές δεν διαβάζουν την αραβική γραφή. Οταν τη συλλαβίζω διστακτικά, απλώνει το χέρι να με συγχαρεί και προς έκπληξή του μαθαίνει από τους δύο φίλους ότι είμαι Ελληνίδα. Το παράδοξο δεν του διαφεύγει: μια στήλη που τοποθετήθηκε για να επισφραγίσει την έξοδο του ελληνικού πληθυσμού, 90 χρόνια μετά στέκεται απρόσιτη σε αυτούς στους οποίους απευθύνεται και αποκωδικοποιείται από αυτούς που οφείλουν να απουσιάζουν. Ποιος κρατά το κλειδί της ιστορίας;