Οι στοχαστές της ελπίδας

Η φιλοσοφία και η θεολογία της ελπίδας αναγράφονται στο εξώφυλλο του «Ανθρώπου», του περιοδικού που εισέρχεται αισίως στο δεύτερο τεύχος του, και προφανώς οι συντελεστές μοιράζονται το συναίσθημα του τίτλου για την καλή συνέχεια, την οποία δικαιούται, εν μέσω συγκυρίας καθόλου ευνοϊκής για την εκδοτική κίνηση. Τα κείμενα των Σάββα Μιχαήλ («Ο Ernst Bloch εν εξόδω»), Αγγελου Γουνόπουλου («Η προμηθεϊκή ελπίδα του ανθρώπου στη “θεολογία της επανάστασης” του Ερνστ Μπλοχ») και Γιώργου Κρανιδιώτη («Για τον “Αθεϊσμό στον χριστιανισμό” του Ερνστ Μπλοχ») εισάγουν σε βασικές έννοιες του μαρξιστή φιλοσόφου ως προς την προσέγγιση της θρησκείας και της ελπίδας, ενώ το κύριο βάρος αποτελούν τα δύο μεταφρασμένα κείμενα του θεολόγου Γιούργκεν Μόλτμαν (1926), του δεύτερου στοχαστή στον οποίο είναι αφιερωμένο το τεύχος. Ο Μόλτμαν ερευνά τη «χριστολογία του Ερνστ Μπλοχ» (μτφ. Ελενα Σταγκουράκη) και την «παρακαταθήκη της ελπίδας» (μτφ. Πέτρος Γιατζάκης). Από εδώ και η φαινομενικά μόνο κρυπτική απάντηση του Μπλοχ στην ερώτηση του Μόλτμαν εάν είναι άθεος: «Ναι, είμαι άθεος, για χάρη του Θεού». Οπως επισημαίνει ο γερμανός θεολόγος στα συμπεράσματά του, υπάρχει πάντοτε μια θεολογική διάσταση στη σκέψη του Μπλοχ, ο οποίος είχε κατανοήσει τον Ιησού (ως «οδόσημο που δείχνει τον δρόμο», πάντως, και όχι ως ιστορικό πρόσωπο) και τον προσλάμβανε ως «αγάπη του Θεού» στο ουτοπικό μέλλον («προς τα εμπρός» χριστολογία). Μαζί με τη συνέντευξη του Γ. Μόλτμαν στον Χόλγκερ Φους («Chrismon», 2009), μεταφρασμένη επίσης από την Ελενα Σταγκουράκη, και τη συγκριτική ανάγνωση στους δύο στοχαστές που καταθέτει ο εκδότης του περιοδικού Μιχάλης Πάγκαλος («ο Μόλτμαν τρέφεται από τον διάλογο με τη σκέψη του Μπλοχ, αλλά ταυτόχρονα κρατά σαφείς αποστάσεις απέναντί του»), ολοκληρώνεται ένα αφιέρωμα 130 σελίδων. Στην υπόλοιπη ύλη, ο Βασίλειος Βερτουδάκης καταθέτει μια νέα πρόταση για τις Ανθρωπιστικές Σπουδές («την ίδρυση μιας ειδικής κατηγορίας Προτύπων Σχολείων με ιδιαίτερο προσανατολισμό στην κλασική παιδεία»), ο π. Κωνσταντίνος Παπαθανασίου ιχνηλατεί την εικαζόμενη προς Αθηναίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου και ο Γιάννης Μπαλαμπανίδης διερευνά το είδος του δεσμού που συνδέει τα άτομα με την κοινότητα, το έθνος και τον «μεταεθνικό αστερισμό» (Χάμπερμας) στην εποχή μας. Από το τμήμα βιβλιοκρισιών αξίζει ίσως να υποδείξουμε την επιστολή του Ν.Γ. Πεντζίκη προς τον Στέλιο Ξεφλούδα (1944), την οποία ανασύρει ο Νίκος Δ. Τριανταφυλλόπουλος. Σε αυτήν ο φαρμακοποιός τότε Πεντζίκης καταφεύγει στο τρισυπόστατο της Αγίας Τριάδας για να διακρίνει τις σχέσεις που αναπτύσσονται ανάμεσα στο πρώτο, το δεύτερο και το τρίτο πρόσωπο της νεοελληνικής γραμματικής!