Σαν αύριο…

Με τη συμπλήρωση αύριο 80 ακριβώς χρόνων από την αποφράδα της 28ης Οκτωβρίου του 1940 τι θα μπορούσε να πει ή μάλλον να γράψει κανείς που να μην είναι γνωστό και τετριμμένο, μια απλά επετειακή αφορμή για να ξαναακουστούν κάποιοι κοινοί τόποι καθώς έχουν φύγει πια σχεδόν όλοι οι άνθρωποι που όσα θα έλεγαν θα ανάδιναν τον αυθεντικό και αναντικατάστατο τόνο της προσωπικής μαρτυρίας; Αν υπάρχει όμως ένας χώρος που δεν γνωρίζει από αδιέξοδα είναι ο χώρος της λογοτεχνίας. Σε κάθε τι που θα πήγαινε να βαλτώσει και να γίνει ρουτίνα, αρκεί συχνά ένα κείμενο ή μια φωνή από το παρελθόν για να ξαναφρεσκαριστεί ένα γεγονός – και στη συγκεκριμένη περίπτωση ΤΟ γεγονός – ώστε να μεταλάβουμε κάτι λίγο από τις συνθήκες οι οποίες το εξέθρεψαν και το μετέβαλαν σε μία ακόμα αν και διαρκώς κινδυνεύουσα, πάντα όμως διασωζώμενη παρακαταθήκη. Μ’ αυτό ακριβώς το σκεπτικό λογαριάζουμε ως μια ανακάλυψη ένα κείμενο που όταν πρωτοδημοσιεύτηκε και πρωτοακούστηκε έκανε πάταγο, σήμερα όμως είναι σίγουρο πως ελάχιστοι θα το θυμούνται, αν το θυμάται βέβαια και κανείς. Πρόκειται για την έκκληση που έκανε μια ομάδα πνευματικών ανθρώπων δύο εβδομάδες μετά την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου κάτι που θα μπορούσε να θεωρηθεί και ως μια «προεγγραφή» για τον τρόπο με τον οποίο θα οργάνωνε ο καθένας στα μεταγενέστερα χρόνια την αντίστασή του. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι η συνύπαρξη ανθρώπων με εντελώς διαφορετική ανάμεσά τους ιδεολογική σκευή από τον «ακροδεξιό» Σπύρο Μελά ως τον «αριστερό» Αγγελο Σικελιανό (η εφημερίδα «Βραδυνή» τον είχε κατηγορήσει ως συνοδοιπόρο των κομμουνιστών) και από τον συντηρητικό Στρατή Μυριβήλη ως τον μάλλον αδιάφορο για τα πολιτικά Κώστα Ουράνη.