«Το αρχαίο ελληνικό θαύμα δεν είναι κάτι μαγικό. Εχει αιτίες»

Με ένα αίνιγμα, όπως το χαρακτηρίζει, καταπιάνεται ο Τζοσάια Ομπερ στην «Ανοδο και πτώση της κλασικής Ελλάδας» (εκδ. Δώμα, μτφ. Μιχάλης Λαλιώτης): «Γιατί ήταν πλούσια η αρχαία Ελλάδα;». Με ποιον τρόπο και για ποιον λόγο, από τον 8ο μέχρι τον 4ο αιώνα π.Χ., η οικονομία της ηπειρωτικής Ελλάδας και του ευρύτερου ελληνικού κόσμου (Σικελία, Νότια Ιταλία, ακτές Εύξεινου Πόντου, Βόρεια Αφρική κ.ά.) πέτυχε τόσο υψηλές επιδόσεις; Είναι ερωτήματα που επανέρχονται όσο «σκοντάφτει» κανείς πάνω στις πληροφορίες που παρέχει από τον χώρο της οικονομίας o καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ (έδρα Mitsotakis). Στην ανάλυσή του κρατάει σταθερούς δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι η αποκεντρωμένη πολιτική οργάνωση του αρχαιοελληνικού κόσμου ως ενός οικοσυστήματος πόλεων – κρατών. Τον καιρό του Αριστοτέλη υπήρχαν πάνω από 1.000 πόλεις. Δεύτερον, το γεγονός ότι η μοναρχία δεν αποτέλεσε την κυρίαρχη μορφή πολιτικής οργάνωσης στην Ελλάδα. Ακόμα και τα ολιγαρχικά ελληνικά πολιτικά καθεστώτα ήταν δομημένα με επίκεντρο την ιδιότητα του πολίτη. Με τον καιρό, παρατηρεί ο Ομπερ, σημειώθηκαν υψηλά επίπεδα ανταγωνισμού ανάμεσα σε κράτη που μοιράζονταν τον ίδιο πολιτισμό και, δεύτερον, αναπτύχθηκαν συνεργατικά νομικά καθεστώτα με έμφαση στις αξίες της ισονομίας και της δικαιοσύνης. Αυτό πάλι είχε ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ένα δυναμικό περιβάλλον μέσα στο οποίο ο ανταγωνισμός και η συνεργασία προωθούσαν την καινοτομία.