Οι συνέπειες της άρνησης αγγίζουν τους τρίτους, ειδικά σε μια καταιγιστική πανδημία

Ο εμβολιασμός συνιστά ιατρική πράξη και υπόκειται, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τις διεθνείς συμβάσεις (Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Σύμβαση του Οβιέδο), στην αρχή της ελεύθερης και ενημερωμένης συναίνεσης (informed consent). Κοντολογίς, είναι καταρχήν προαιρετικός. Η ελευθερία να αποφασίζουμε για τον εαυτό μας σε μια σειρά εκφάνσεων της προσωπικότητάς μας, μεταξύ των οποίων και η (μη) διάθεση του σώματος, καλύπτει και την άρνηση στο εμβόλιο, ακόμη και αν μοιάζει απολύτως παράλογη. Και αυτό γιατί η ανοικτή δυνατότητα του «όχι» είναι αυτή που θεμελιώνει την αξία του «ναι». Η υπεύθυνη και ενήλικη άσκηση της αυτονομίας ανήκει στο ανθρώπινο πρόσωπο, όχι στο κράτος. Ωστόσο, ο αυτοκαθορισμός μας δεν είναι ποτέ απόλυτος. Δεν είμαστε, κατά το Σύνταγμα, μόνο άτομα, αλλά και μέλη του κοινωνικού συνόλου. Σε εξαιρετικές περιστάσεις, όπως σε μια πανδημία, μπορεί, υπό προϋποθέσεις και εφόσον κριθεί αναγκαίο για την προστασία της δημόσιας υγείας, να καταστεί ο εμβολιασμός υποχρεωτικός (Ν. 4675/2020), δίχως, βέβαια, να φτάσουμε στον φυσικό εξαναγκασμό. Πολύ περισσότερο, η υποχρέωση εμβολιασμού μπορεί να συναχθεί έμμεσα, με «κυρώσεις» και περιορισμούς δικαιωμάτων στους αρνητές του εμβολίου ή στα ανήλικα παιδιά τους, των οποίων ασκούν τη γονική μέριμνα. Στην πρόσφατη απόφαση 2387/2020 το Δ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας επικύρωσε τη συνταγματικότητα της διακοπής της φιλοξενίας των παιδιών στους δημοτικούς βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς λόγω μη εμβολιασμού τους. Το αντίθετο τόνισε ότι θα αντέβαινε στην αρχή της ισότητας. Θεμιτή είναι, επίσης, η επιβολή περιορισμών στην ελευθερία της κίνησης σε όσους επιλέξουν να μην κάνουν το εμβόλιο για τη νόσο COVID-19. Από την άλλη, οι αρνητές δεν είναι δυνατόν να αποστερηθούν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους ή να πληγεί ο πυρήνας της αξιοπρέπειάς τους. Στην υγεία και στην κοινωνική πρόνοια πρέπει να έχουν όλοι ανεξαιρέτως πρόσβαση, ακόμη και οι αυτοκαταστροφικοί.