Ο «ρωσικός σοσιαλισμός» και η ελευθερία

Στην ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος, και ιδιαίτερα στη ρωσική, το φαινόμενο που έχει καθιερωθεί να αποκαλούμε «ρωσική φιλοσοφική και θεολογική Αναγέννηση» ή «νέα θρησκευτική συνείδηση» αποτελεί μοναδική περίπτωση έκρηξης δημιουργικότητας στον χώρο των ανθρωπιστικών σπουδών, του φιλοσοφικού στοχασμού και της θεολογικής μελέτης. Το φαινόμενο δεν προέκυψε εν κενώ, μα ήταν αποτέλεσμα των κοινωνικών και πολιτικών μετασχηματισμών στη Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα, που εκφράστηκαν με τον πλέον δυναμικό τρόπο στα γεγονότα της περιόδου 1905 – 1907 (Πρώτη Ρωσική Επανάσταση). Σημείο εκκίνησης αλλά και έδρα του νέου αυτού κινήματος, ήταν οι Θρησκευτικές – Φιλοσοφικές Συνελεύσεις στο διάστημα 1900-1903 στην Αγία Πετρούπολη, με τη συμμετοχή επιφανών στοχαστών – φιλοσόφων, θεολόγων, λογοτεχνών, κριτικών της τέχνης – όπως ο Ντμίτρι Μερεζκόφσκι, η Ζιναΐντα Γκίπιους, ο Νικολάι Μπερντιάγιεφ, ο Βασίλι Ροζάνοφ. Αργότερα, εντάχθηκαν και άλλοι διανοητές όπως ο π. Σεργκέι Μπουλγκάκοφ, ο Πιοτρ Στρούβε, οι αδελφοί Σεργκέι και Ευγένιος Τρουμπετσκόι, ο π. Πάβλε Φλορένσκι. Το πνευματικό αυτό κίνημα έκανε επισήμως την εμφάνισή του με τον συλλογικό τόμο «Προβλήματα ιδεαλισμού», κείμενα τα οποία μέχρι σήμερα αποτελούν εμβληματικό σημείο στην ιστορία της ρωσικής σκέψης. Ακολούθησε ο συλλογικός τόμος «Σταθμοί» το 1909 και ο τόμος «Εκ βαθέων» το 1918 με κείμενα αναστοχασμού της Ρωσικής Επανάστασης του 1917.