Συνήθως, πίσω από τους πρωτοπόρους κάθε είδους κρύβονται συναρπαστικές ιστορίες, μεγάλο πείσμα, αδικίες και μία σκέψη έξω από το τυπικό πλαίσιο της εποχής τους. Ετσι και σε αυτή την περίπτωση.

Η εικόνα που βλέπετε είναι «γεμάτη από τη βουβή αναταραχή των αναμνήσεων», όπως έχει γράψει ο Gaston Bachelard στην «Ποιητική του χρόνου» και έχει καταγραφεί ως η πρώτη φωτογραφία στην Ιστορία. Ο τίτλος της σαφής και κατατοπιστικός: «Θέα από το παράθυρο στο Les Gras». Σήμερα μπορεί να ακούγεται εξωπραγματικό, αλλά χρειάστηκαν περίπου οκτώ ολόκληρες ώρες έκθεσης στο φως γι’ αυτό το αποτέλεσμα.

Ηταν 1826, όταν ο 61 ετών Joseph Nicéphore Niépce (1765 – 1833) είχε μία ιδέα και άνοιξε το παράθυρο του εργαστηρίου του ένα ηλιόλουστο πρωινό σε μια γαλλική επαρχιακή πόλη. Η ιδέα του είχε προκύψει ύστερα από χρόνια προσπαθειών με στόχο να αποτυπώσει αυτό που έβλεπαν τα μάτια του σε μια σταθερή εικόνα.

Σχεδόν μια δεκαετία προσπαθούσε να σταθεροποιήσει τις φωτογραφικές αποτυπώσεις που επιχειρούσε με διάφορα αντικείμενα – και μάλλον δεν θα τον απασχολούσε καθόλου το γεγονός ότι εκείνη την περίοδο η Αίγινα ορίζεται κυβερνητική έδρα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Ο ανήσυχος Niépce πειραματιζόταν στις τεχνικές της λιθογραφίας και του σκοτεινού θαλάμου (camera obscura). Ετσι, σκέφτηκε να βάλει στο εσωτερικό της camera obscura μια πλάκα από κασσίτερο εμβαπτισμένη σε ιουδαϊκή άσφαλτο, ένα είδος φυσικής πίσσας (bitumen). Στη συνέχεια έβγαλε την πλάκα και την έπλυνε με διάλυμα αιθέριου ελαίου λεβάντας. Το έλαιο διαχύθηκε στα σημεία που δεν είχαν πάρει φως… Το αποτέλεσμα, ύστερα από τουλάχιστον οκτώ ώρες, ήταν αυτό που βλέπετε. Για πρώτη φορά είχαμε μία σταθερή αποτύπωση. Η πρώτη φωτογραφία ήταν γεγονός! Ο Niépce  χαρούμενος πήγε στο Λονδίνο για να παρουσιάσει αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε «Ηλιογραφία» στην περιβόητη Royal Society, αλλά δεν του έδωσαν ιδιαίτερη σημασία, ούτε έκριναν την εφεύρεσή του σημαντική και άξια αναφοράς. Επέστρεψε στη Γαλλία απογοητευμένος, χαρίζοντας τη φωτογραφία του στον βοτανολόγο Francis Bauer. Σε εκείνον οφείλουμε τη διάσωσή της, αφού σημείωσε στο πίσω μέρος:

«Ηλιογραφία. Τα πρώτα αποτελέσματα της έκθεσης στο φως. Του κυρίου Niépce από το Σαλόν σιρ Σαόν, 1827. Η πρώτη επιτυχής προσπάθεια του κυρίου Niépce  να αποτυπώσει μόνιμα εικόνα της φύσης».

Η φωτογραφία πέρασε στους κληρονόμους του βοτανολόγου και δημοσιεύτηκε πρώτη φορά το 1898, στην έκθεση φωτογραφίας του Crystal Ρalace στο Λονδίνο. Υστερα εξαφανίστηκε για να την εντοπίσει μισό αιώνα αργότερα (1952) ο ιστορικός Helmut Gernsheim.

Επιστρέφοντας στη Γαλλία ο Niépce, άρχισε να συνεργάζεται με τον Luis Daguerre, τον εφευρέτη της ονομαζόμενης «Δαγκεροτυπίας», με αποτέλεσμα να αποτυπωθεί μία φωτογραφία – πάλι από το παράθυρο εργαστηρίου -, πολύ πιο καθαρή αυτή τη φορά, με τον απαιτούμενο χρόνο έκθεσης στο φως να μειώνεται από τις οκτώ ώρες στα τριάντα λεπτά.

Πέρασαν πάνω από δέκα χρόνια. Ο Niépce, ωστόσο, είχε πεθάνει και o Daguerre ήταν καλά δικτυωμένος και αποφασισμένος. Με τη βοήθεια του επιστήμονα και πολιτικού Francois Arago, πέτυχε να πουλήσει τα δικαιώματα της Δαγκεροτυπίας στο γαλλικό Δημόσιο. Ο Francois Arago, λίγο νωρίτερα, είχε ανακοινώσει επίσημα σε ομιλία του στην Ακαδημία των Επιστημών την «ανακάλυψη» της Φωτογραφίας… Οι «Ηλιογραφίες» του Niépce απλώς είχαν περάσει στα ψιλά, κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτόν.

Δεν είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία που ως πρωτοπόρος έχει μείνει όχι αυτός που πραγματικά ήταν, αλλά εκείνος που κατάφερε να «πουλήσει» καλά την πρωτοπορία του στους κατάλληλους ανθρώπους. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Daguerre δεν ήταν μεγάλος εφευρέτης ή ότι δεν έβαλε τη βάση για τη φωτογραφία, το σινεμά, την τηλεόραση, ακόμα και τα 3D παιχνίδια.

Η Ιστορία κατέγραψε τον Daguerre με χρυσά γράμματα, ενώ για τον Niépce τα γράμματα της Ιστορίας ήταν τόσο θαμπά όσο η πρώτη του φωτογραφία.

Τα τελευταία χρόνια, ευτυχώς, φαίνεται να γίνεται κάποιου είδους «αποκατάσταση» στο όνομά του και την αξία του. Εκείνος όμως – όπως τόσες άλλες φορές έχει συμβεί – δεν θα το μάθει ποτέ. Εκείνο που σίγουρα έμαθε είναι η υποτίμηση των ανθρώπων και η απαξίωση της ουσιαστικής πρωτοπορίας από το εκάστοτε (επιστημονικά εν προκειμένω) κατεστημένο.

Για την Ιστορία, η πρώτη φωτογραφία ζυγίζει 445 γραμμάρια, έχει διαστάσεις 167,7 x 203, 59 εκατοστά και ανήκει στη συλλογή Helmut Gernsheim του πανεπιστημίου του Τέξας, όπου κοσμεί την είσοδο της σημαντικότατης κεντρικής του βιβλιοθήκης.

Για την Ιστορία, επίσης, η πρώτη έγχρωμη φωτογραφία ήταν επίτευγμα του μεγάλου φυσικού (James Clerk Maxwell, 1831 – 1879), ενώ η πρώτη ψηφιακή φωτογραφία τραβήχτηκε το 1957 από τον Russell Kirsch. Τέλος, η πρώτη selfie καταγράφεται το 1839 και πρόκειται για το αυτοπορτρέτο του χημικού Ρόμπερτ Κορνέλιους στο κατάστημά του στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ.