Πώς η πανώλη επηρέασε την τέχνη

Κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα γράφημα του αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών, στο οποίο φαινόταν η υποχώρηση του δείκτη θνησιμότητας από 14 επιδημίες λόγω του εμβολιασμού. Είναι η αποτύπωση μέσα σε έναν αιώνα της απειλής κατά της ανθρώπινης κοινωνίας, αλλά και των δυνατοτήτων της να αντεπεξέλθει με τη συμβολή της επιστήμης. Μια μικρογραφία της μεγάλης ιστορίας, όπου οι ξενιστές (οι άνθρωποι) συνυπάρχουν με και καταπολεμούν τους ιούς. Οι «παρθένες» κοινωνίες σαρώνονται από την επέλαση των νέων μικροβίων, μέχρι να αποκτήσουν επίκτητη ανοσία, και να τα εξαλείψουν. Αυτή είναι και η οπτική του σημαντικού καναδοαμερικανού ιστορικού William ΜcNeill (1917-2016), ο οποίος, εκτός άλλων, υπηρέτησε και ως βοηθός στρατιωτικός ακόλουθος στις εξόριστες κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Γιουγκοσλαβίας στο Κάιρο. Ο επί 40 χρόνια καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου υποδεικνύει στο «Λαοί και επιδημίες», που αναμένεται από τις εκδ. Παπαδόπουλος (στη σειρά «Παγκόσμια και σύγχρονη Ιστορία», διεύθυνση Κωνσταντίνας Μπότσιου) ότι οι επιδημίες μπορούν να προσλαμβάνονται όχι ως περίοδοι αναστολής της ιστορικής εξέλιξης, αλλά ως επιταχυντές της. Το βιβλίο είχε κυκλοφορήσει το 1976, σε μια περίοδο κατά την οποία ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έδινε το τελειωτικό χτύπημα στην ευλογιά. Σε αυτό ο ΜακΝιλ έκανε αναδρομή από τους λοιμούς της αρχαιότητας (Κίνα, Αθήνα, Ρώμη κ.α.) ως την ευλογιά, που λύγισε τους αυτόχθονες κατοίκους της Αμερικής, και το σαρωτικό χτύπημα της βουβωνικής πανώλης. Το 1997 επανήλθε με νέο πρόλογο για να αναφερθεί στην επιδημία του AIDS. Το «Βιβλιοδρόμιο» δημοσιεύει σήμερα ένα εκτενές απόσπασμα από το κεφάλαιο «Ο αντίκτυπος της Μογγολικής Αυτοκρατορίας στις μεταβαλλόμενες επιδημιολογικές ισορροπίες, 1200-1500», που αφορά την επέλαση της πανώλης στην Ευρώπη.