H φυλογενετική εξέλιξη του ανθρώπου από μια κοινή προγονική μορφή, που υποστηρίχτηκε από τον Δαρβίνο το 1871 στο επαναστατικό σύγγραμμά του «Προέλευση του ανθρώπου», έχει τις ρίζες της στην προχριστιανική αρχαιότητα, στις μυθικές Kοσμογονίες, Θεογονίες και Aνθρωπογονίες. O Hσίοδος («Εργα και Hμέραι») παραδίδει ότι ο Zευς κατακεραύνωσε τους εξεγερμένους Tιτάνες και δημιούργησε τους «ανθρώπους επαναστάτες» από τη φωτιά του κεραυνού και τις καιόμενες σάρκες των Tιτάνων.

Κάθε άνθρωπος, ως τελευταίος κρίκος μιας εξελικτικής αλυσίδας χιλιάδων ετών, αποτελεί ζωντανό έκθεμα της βιολογικής του ιστορίας, σε διάστημα περίπου 70 εκατομμυρίων ετών. Νευρολογικά, ψυχολογικά και ανατομικά είμαστε τέκνα αυτής της απόμακρης εποχής.

Αυτό που μας χαρακτηρίζει και μας διαφοροποιεί από τα ζώα δεν είναι το βάδισμα σε δυο πόδια, είναι ίσως η χρήση της φωτιάς που μας δίδαξε, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία, ο Τιτάνας Προμηθέας, το μαγείρεμα της τροφής, η θρησκεία, η δημιουργία συμβολικής τέχνης. Είμαστε τα μοναδικά όντα που χρησιμοποιούμε γλώσσα συγκροτημένη και πολύπλοκη, αλλά δεν είμαστε οι μόνοι που έχουμε λειτουργικό σύστημα επικοινωνίας. Μοιραζόμαστε αλτρουιστικά την τροφή μας με άλλους ανθρώπους, το ίδιο όμως κάνουν οι χιμπατζήδες και οι ουρακοτάγκοι, απλώς όχι συστηματικά. Ακόμη και η άθλια πρακτική του πολέμου μεταξύ μας απαντάται στους χιμπατζήδες και σε ορισμένες κοινωνίες εντόμων και είδη μυρμηγκιών.

Σε αντίθεση με πολλά θηλαστικά που έχουν ισχυρή όσφρηση και αδύνατη όραση, εμείς είμαστε επιδέξιοι και έχουμε εξαιρετική στερεοσκοπική όραση και καλή αίσθηση των χρωμάτων. Εχουμε δυνατούς ώμους, ευέλικτους βραχίονες, ευκίνητα δάκτυλα με δυνατή πυγμή και εγκέφαλο ικανό να συντονίζει την όραση και την επιδεξιότητά μας. Χρησιμοποιούμε εργαλεία και μηχανές, ανάβουμε φωτιά, μαγειρεύουμε, έχουμε εξημερώσει ζώα και για συντροφιά, καλλιεργούμε τη γη, κατασκευάζουμε σπίτια και πλεούμενα, κατεργαζόμαστε τα μέταλλα, υφαίνουμε ενδύματα και κλινοσκεπάσματα, ανακαλύψαμε το αλφάβητο και τη γραφή, τυπώνουμε και διαβάζουμε βιβλία, κατασκευάζουμε μουσικά όργανα και συνθέτουμε ηχητικά αριστουργήματα, κατασκευάζουμε και χρησιμοποιούμε ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κινητά και σταθερά τηλέφωνα, ντρόουν και όπλα, δυστυχώς όλο και φονικότερα.

Κατ’ ουσία, ριζικές αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσής μας προέκυψαν με τη βιομηχανική επανάσταση. Κανόνας σε μια ανοιχτή κοινωνία σήμερα είναι, οι περισσότεροι τουλάχιστον από μας, να οραματίζονται και να βιώνουν κοινά αγαθά: δημοκρατία και ευημερία, ανέσεις, καλή υγεία, καλή ιατρική περίθαλψη, μακροημέρευση, καλή βρώση και πόση, μαζί πάντα με τις χαρές της καλλιτεχνικής απόλαυσης και της άθλησης. Ωστόσο, το όραμα αυτό δεν έχει ακόμη συμφιλιωθεί με το αυτονόητο όνειρο ενός κόσμου χωρίς πείνα, χωρίς επιδημίες ή πανδημίες και εγκλεισμούς, χωρίς κατεστραμμένο φυσικό περιβάλλον, μιας ζωής ειρηνικής χωρίς πολέμους, βία, βασανιστήρια, σεξουαλικές κακοποιήσεις, καταπίεση, άγχος, αγωνία και απομόνωση.

Ανήκουμε όλοι σε ένα χαρισματικό είδος θηλαστικών που έχουν το φως στον ημερήσιο βιορυθμό τους, δεν αντέχουν ξενύχτια έστω και αν έχουν ανακαλύψει τον τεχνητό φωτισμό. Πολλοί φοβόμαστε το σκοτάδι ή πέφτουμε σε κατάθλιψη τη χειμερινή περίοδο, σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τις γάτες που είναι και νυκτόβιες. Δεν αντέχουμε ούτε τον θόρυβο, μας κουφαίνει η δυνατή μουσική, ο κρότος των όπλων, κυνηγετικών και πολεμικών, μας εκνευρίζουν οι κόρνες των οχημάτων, οι χαλασμένες εξατμίσεις, ακόμη και τα παιδιά που τρέχουν στο επάνω πάτωμα, ή τα σκυλιά που γαυγίζουν στο διπλανό διαμέρισμα. Αναζητάμε την ηρεμία των πάρκων και κυρίως την απόλυτη ησυχία των δασών, τον απαλό ήχο του νερού στο ρυάκι και τον παφλασμό του κύματος που σκάει αφρίζοντας στην αμμουδιά. Λατρεύουμε τις διακοπές σε απόμακρο νησί ξαπλωμένοι στη ζεστή άμμο.

Δεν αντέχουμε το κρύο, και όσοι τυχαίνει να ζούμε στον ψυχρό βορρά, έστω σε θερμαινόμενα άνετα σπίτια φορώντας ρούχα ζεστά από μαλλί Σκωτίας, νοσταλγούμε διακοπές στον θερμό νότο αναμένοντας το διαβατήριο του εμβολίου.

Δεν επιδιώκουμε την απομόνωση, τουλάχιστον για μακρά διαστήματα, είμαστε όντα της αγέλης (και της «ανοσίας της αγέλης»), ανήκουμε σε συλλόγους, σωματεία, ομάδες, ενώσεις και κόμματα, οι δομές της κοινωνίας μας είναι ιεραρχικές. Χωρίς την ψυχολογία και τη συμπεριφορά της αγέλης δεν θα μπορούσαμε να εξημερώνουμε ζώα της αγέλης, δεκτικά σε εξημέρωση και συμβίωση κοντά μας, σκύλους, άλογα, καμήλες, γαϊδουράκια, γάτες και άλλα.

Μου είναι τελικά αδύνατο να φανταστώ τον εαυτό μου χωρίς ζώα γύρω μου, οικόσιτα και μη, δίχως γάτες στον κήπο του Μουσείου της Μεσσήνης, κουλουριασμένες πάνω στις καρέκλες και παιχνιδιάρικα γατάκια να σκαρφαλώνουνε στα δέντρα, χωρίς κελάδισμα πουλιών τα πρωινά, χωρίς τιτίβισμα χελιδονιών που μπαινοβγαίνουν στις φωλιές τους όλη μέρα και προσγειώνονται στις κεφαλές των αγαλμάτων, χωρίς να ακούω ουρλιαχτά των τσακαλιών τα βράδια, χωρίς να βλέπω καφετί γυαλιστερές δεντρογαλιές να σέρνονται στους θάμνους, χελώνες αιωνόβιες στον χώρο του Κεραμεικού και σαύρες αεικίνητες.