«Με τη Γιάλτα η ελευθερία των Ανατολικών άργησε 50 χρόνια»

Είναι η Διάσκεψη με την οποία είναι εξοικειωμένοι ακόμη και όσοι δεν έχουν άμεση πρόσβαση στην εκλαϊκευμένη ιστορία. Τυλιγμένη στον δικό της μύθο, η «Γιάλτα» συνιστά το σημείο μηδέν του μεταπολεμικού κόσμου: πριν από αυτήν υπάρχει το χάος της ναζιστικής Γερμανίας. Υστερα από αυτήν, ο κόσμος έτσι όπως τον οραματίστηκαν οι Τρεις Μεγάλοι, βασισμένοι στο συμφέρον της εποχής τους. Η Διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο σοβιετικό θέρετρο, στις 4-11 Φεβρουαρίου 1945, ταυτίζεται λανθασμένα με το χαρτί των ποσοστών που ο Τσόρτσιλ ήθελε να κάψουν, αλλά ο Στάλιν τού ζήτησε να κρατήσει (στη Μόσχα τον Οκτώβριο του 1944). Ομως αυτό δεν είναι το μόνο στιγμιότυπο όπου πραγματικότητα και θρύλος συγχέονται σ’ αυτό το κομβικό γεγονός. Η προετοιμασία του, οι συσχετισμοί των δυνάμεων, τα αρχικά οράματα και οι ψυχροπολεμικές ψευδαισθήσεις ενός κόσμου που περνούσε από το Καθαρτήριο αναβιώνουν στο βιβλίο «Οκτώ μέρες στη Γιάλτα» (εκδ. Μεταίχμιο) της αγγλίδας ιστορικού Νταϊάνα Πρέστον. Μαζί με αυτά και ο αντίκτυπος της Διάσκεψης που, κατά μία εκτίμηση, φτάνει ως τον 21ο αιώνα. «Υπάρχουν ακόμη διαφωνίες σχετικά με το αν το κόστος του “χρυσόμαλλου δέρατος” της ειρήνης που πλήρωσαν οι δυτικοί ηγέτες ήταν υπερβολικό, και αν η σταθερότητα της Δυτικής Ευρώπης είχε ως αντίτιμο την απώλεια της ελευθερίας της Ανατολικής, και αν οι όροι που εξασφάλισε ο Στάλιν ως αντάλλαγμα για την είσοδο της Σοβιετικής Ενωσης στον πόλεμο με την Ιαπωνία ήταν υπερβολικά γενναιόδωροι, καθώς παρείχαν στον σοβιετικό κομμουνισμό ένα πάτημα στην Ανατολική Ασία, και συγκεκριμένα στην Κορεατική Χερσόνησο» σημειώνει η Πρέστον στην εισαγωγή της. «Αλλοι έχουν ισχυριστεί πως οι δυτικοί ηγέτες δεν ήταν σε θέση να επιτύχουν καλύτερους όρους, καθώς τα σοβιετικά στρατεύματα κρατούσαν ήδη υπό την κατοχή τους τεράστια τμήματα της Ανατολικής Ευρώπης, και συμπεραίνουν πως, ακόμα και αν αυτή η συνάντηση “σαγόνι με σαγόνι”, όπως θα την περιέγραφε ο Τσόρτσιλ, οδήγησε τελικά στον Ψυχρό Πόλεμο, απέφερε τουλάχιστον το τέλος ενός θερμού πολέμου που είχε κοστίσει τη ζωή σε περίπου 60 εκατομμύρια ανθρώπους και βοήθησε ώστε να αποφευχθεί άλλος ένας αμέσως μετά».