Η Ευρώπη μετά τη Μέρκελ

Μετά από μία περίοδο εξουσίας ισοδύναμης με εκείνη τεσσάρων θητειών γάλλων ή αμερικανών προέδρων, η Ανγκελα Μέρκελ αποχωρεί τον Σεπτέμβριο από την καγκελαρία του Βερολίνου. Οταν ανέλαβε, η Γερμανία ήταν μία πρόσφατα επανενωμένη χώρα με μεγάλη οικονομική ισχύ, αλλά με περιορισμένη ακόμα τη σημασία της στο διεθνές περιβάλλον, της ίδιας της Ευρώπης περιλαμβανομένης. Τώρα που παραδίδει, ο γερμανικός ρόλος στην Ευρώπη είναι ισχυρότερος και ευρύτερος από ποτέ. Ομως, η ίδια η Ευρώπη, παρά τα όσα θέλουν πολλοί να πιστεύουν, είναι εξίσου βαλτωμένη σε ένα ιδιότυπο θεσμικό και πολιτικό καθεστώς που δείχνει πια να έχει φτάσει στα όρια της εξέλιξής του: είναι το πρώτο σχήμα στη σύγχρονη ευρωπαϊκή και διεθνή ιστορία που έχει κοινό νόμισμα, αλλά δεν έχει γίνει κράτος. Δεν είναι ούτε συνομοσπονδία, ούτε ομοσπονδία. Και δεν αναμένεται να γίνει. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο: συνέβαινε, πολύ παλιότερα, με τις αυτοκρατορίες. Αλλά όχι με τις δημοκρατίες. Υπ’ αυτή την έννοια η Ευρώπη, όσο κι αν δεν το κατανοεί, έχει πάει πολύ πίσω: η δημοκρατία για την οποία τόσο πολύ νιώθει υπερήφανη, δοκιμάζεται με πρωτοφανή τρόπο σε ένα άθροισμα κρατών όπου η εξουσία έχει χάσει παντελώς τη νομιμοποίηση από τους λαούς της. Αυτοί ψηφίζουν εθνικές κυβερνήσεις, που όμως, όταν έρχεται η ώρα να πάρουν βασικές αποφάσεις, είναι, πλην της γερμανικής, αδύναμες να το πράξουν. Τις αποφάσεις παίρνει στη θέση τους ένας μηχανισμός που δεν έχει καμία άμεση, μα ούτε και επαρκή έμμεση, νομιμοποίηση. Το μόνο που έχει είναι τις πλάτες του Βερολίνου.