Ο κορωνοϊός είναι εδώ για να μείνει ως ενδημικός ιός, με τον οποίο θα μάθουμε να ζούμε, όπως κάνουμε με τη γρίπη, επαναλαμβάνοντας, ενδεχομένως κάθε χρόνο, το εμβόλιο, δηλώνει στη συνέντευξή του στα «ΝΕΑ Σαββατοκύριακο» ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος Ερευνας και Ανάπτυξης Βιοφαρμάκων της AstaZeneca σερ Μένε (Μενέλαος) Πάγκαλος. Με την επιστημονική βεβαιότητα που διαθέτει χάρη στην πανεπιστημιακή και μετέπειτα επαγγελματική του πορεία, ο ελληνοβρετανός νευροφαρμακολόγος και ένας εκ των βασικών συντελεστών του εμβολίου της AstraZeneca απαντά σε ερωτήματα που μας απασχολούν όλους: για την τρίτη δόση, τις σοβαρές παρενέργειες, τις θεραπείες, τον εμβολιασμό στα παιδιά, τις μεταλλάξεις. Επιβεβαιώνει, επίσης, τη στενή του σχέση με την Ελλάδα. «Ναι, είμαι από τη Χίο. Η μητέρα μου ζει εκεί και μια – δυο φορές τον χρόνο πηγαίνω στο νησί. Αγαπώ τη Χίο».

Πόσο εξασθενεί η αποτελεσματικότητα των εμβολίων με την πάροδο του χρόνου;

Δεν έχουμε αρκετά στοιχεία για να γνωρίζουμε ποια εμβόλια και πόσο εξασθενούν. Πρέπει να διαχωρίσουμε την εξασθένηση έναντι των συμπτωμάτων και έναντι σοβαρής νόσησης, νοσηλείας, θανάτων. Δεν υπάρχει σοβαρή εξασθένηση στο δικό μας εμβόλιο στην αποτελεσματικότητα έναντι σοβαρής νόσησης, νοσοκομειακής νοσηλείας. Μπορεί να εξασθενεί η αποτελεσματικότητα έναντι των συμπτωμάτων, όταν υπάρχει λίγος βήχας, χάσιμο γεύσης, πυρετός για μερικές μέρες. Δεν πρέπει να ανησυχούμε για αυτό.

Γιατί οι εμβολιασμένοι μπορεί να κολλήσουν κορωνοϊό;

Οταν κάνει κανείς το εμβόλιο κατά της γρίπης μπορεί πιθανώς να κολλήσει γρίπη, αλλά δεν νοσεί με σοβαρή γρίπη. Τα αντισώματα προκαλούν αντίδραση του ανοσοποιητικού που προστατεύουν τελικά από το να αρρωστήσει κανείς σοβαρά. Η αντίδραση είναι στο υψηλότερο σημείο, όταν τα αντισώματα είναι σε υψηλό επίπεδο. Προστατεύουν από συμπτώματα, μόλυνση ή ακόμη και από τη μετάδοση της μόλυνσης σε άλλους, αλλά στο πέρασμα του χρόνου τα αντισώματα μειώνονται. Διατηρείται, όμως, η κυτταρική ανοσία, η μνήμη του σώματος για προστασία από τον συγκεκριμένο ιό έναντι σοβαρής νόσησης, νοσηλείας, θανάτου. Αν περιμέναμε να αποστειρώσουμε την ανοσία με τα εμβόλια, θα είχαμε μη ρεαλιστικές προσδοκίες.

Οι παρενέργειες από το εμβόλιό σας και η διαμάχη της εταιρείας με την ΕΕ δημιούργησε αρνητική εικόνα.

Ο στόχος μας ήταν να βοηθήσουμε σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης για να βγούμε από την πανδημία. Δεν το κάνουμε για κέρδος, ούτε εμπορευματοποιήσαμε το εμβόλιο. Ολα τα εμβόλια, τα εμβόλια mRNA, το δικό μας, έχουν παρενέργειες. Είναι εξαιρετικά σπάνιες, μερικές περιπτώσεις ανάμεσα σε ένα εκατομμύριο δόσεις. Οι ρυθμιστικές Αρχές τόνισαν ότι το όφελος υπερτερεί πολύ του κινδύνου. Ολα τα εμβόλια είναι ασφαλή και πρέπει να χρησιμοποιούνται. Ερευνα στην Ισπανία σε πέντε εκατ. ανθρώπους, που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΕ, δείχνει ότι οι περιπτώσεις σπάνιων παρενεργειών, συμπεριλαμβανομένης της θρόμβωσης, είναι ίδιες για όλα τα εμβόλια, και για τα mRNA. Αυτά είχαν περισσότερες αρτηριακές θρομβώσεις, το δικό μας φλεβικές θρομβώσεις. Οσον αφορά τη διαμάχη με την ΕΕ, την επιλύσαμε και δεσμευτήκαμε να παραδώσουμε 300 εκατ. δόσεις μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου της επόμενης χρονιάς. Η εταιρεία μας είναι ένας από τους μεγάλους παραγωγούς εμβολίων. Εχουμε ήδη παραδώσει 1,3 δισ. δόσεις, προμηθεύσαμε τα δύο τρίτα των εμβολίων του COVAX. Ενα μεγάλο ποσοστό των εμβολίων μας φτάνει σε μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος χώρες. Είναι σημαντικό για να τελειώσει η πανδημία.

Χρειάζεται τρίτη δόση εμβολίου;

Εγκειται σε κάθε χώρα να αποφασίσει πώς θα χρησιμοποιήσει τα εμβόλια που έχει στη διάθεσή της. Είναι κατανοητή η προσπάθεια ορισμένων κυβερνήσεων να προστατεύσουν τους πιο ευάλωτους με τρίτη δόση για κάθε περίπτωση. Η ενίσχυση της προστασίας φέρνει βεβαιότητα. Πολλές επιλέγουν εμβόλια mRNA για την τρίτη δόση και επί του δικού μας εμβολίου. Ενισχύει καλά, όπως και η τρίτη δόση με το δικό μας εμβόλιο.

Ανησυχείτε ότι θα υπάρξει μετάλλαξη που δεν θα αντιμετωπίζεται από τα εμβόλια;

Ο ιός εξελίσσεται ώστε να γίνει πιο αποτελεσματικός κατά των ανθρώπων. Ολα τα υπάρχοντα εμβόλια προστατεύουν πολύ καλά έναντι σοβαρής ασθένειας, νοσηλείας, θανάτου. Εχουμε στο πρόγραμμα εμβόλιο, το AZD2816, το οποίο στοχεύει στις μεταλλάξεις. Θα δίνεται ως τρίτη δόση και θα διευρύνει την ανοσολογική αντίδραση των ατόμων έναντι των αναδυόμενων μεταλλάξεων, που προκαλούν ανησυχία. Αν υπάρξει πρόβλημα θα μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.

Θα πρέπει να εμβολιαστούν τα παιδιά;

Με προβληματίζει έντονα το ερώτημα αυτό. Οχι διότι τα εμβόλια δεν είναι ασφαλή, αλλά γιατί ο κίνδυνος να νοσήσουν σοβαρά τα παιδιά από κορωνοϊό είναι πολύ μικρός. Αναρωτιέμαι αν είναι καλύτερο να εμβολιάσουμε ενηλίκους και ευάλωτα άτομα, παντού, παγκοσμίως, που το χρειάζονται περισσότερο, από τα παιδιά. Αν πιστεύω ότι θα βλάψει ο εμβολιασμός τα παιδιά; Ανησυχώ λίγο για την περικαρδίτιδα και τη μυοκαρδίτιδα, που έχουν παρατηρηθεί. Πάντως, γενικά τα εμβόλια είναι ασφαλή και αυτό λένε οι ρυθμιστικές Αρχές. Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Οι κυβερνήσεις και οι εθνικές υγειονομικές Αρχές πρέπει να πάρουν τις αποφάσεις.

Αναπτύσσετε θεραπεία κατά του κορωνοϊού με αντισώματα.

Υπάρχουν ορισμένες θεραπείες με αντισώματα που έχουν εγκριθεί στην Ευρώπη βραχυχρόνιας διάρκειας. Κυκλοφορούν στον οργανισμό για περίπου έναν μήνα. Μετά δεν υπάρχει προστασία. Τα δικά μας αντισώματα έχουν σχεδιαστεί να παραμένουν στον οργανισμό εννέα με 12 μήνες περίπου. Τα εμβόλια είναι ο κύριος τρόπος αντιμετώπισης του κορωνοϊού, αλλά υπάρχουν ορισμένες ομάδες, άνθρωποι με λευχαιμία, άνθρωποι που κάνουν χημειοθεραπεία, που βρίσκονται σε ανοσοκαταστολή, οι οποίοι με τα αντισώματά μας θα έχουν βεβαιότητα προστασίας για έναν χρόνο. Επίσης τα αντισώματα αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορες άλλες περιπτώσεις, όπως είναι η προστασία στο πλήρωμα πλοίων.

Πώς βλέπετε την πορεία της πανδημίας, θα ζήσουμε με τον κορωνοϊό;

Ο ιός είναι εδώ για να μείνει. Σε Ευρώπη και ΗΠΑ, στον αναπτυγμένο κόσμο γενικότερα, όπου βγαίνουμε από την πανδημία σε αντίθεση με τον αναπτυσσόμενο, που βρίσκεται εν μέσω πανδημίας με μικρά ποσοστά εμβολιασμών, μαθαίνουμε πώς να ζούμε με τον ιό. Τα σύνορα ανοίγουν, η ζωή επιστρέφει στην κανονικότητα. Συνεχίζουμε βέβαια να έχουμε κρούσματα, εισαγωγές σε νοσοκομεία, αλλά σοβαρές νοσήσεις, νοσηλείες, θάνατοι ελέγχονται καλύτερα. Ο κορωνοϊός θα παραμείνει ως ενδημικός ιός. Θα εμβολιαζόμαστε, δεν γνωρίζω πόσο συχνά, ελπίζω όχι κάθε έξι μήνες, αλλά ίσως μία φορά τον χρόνο, όπως με το εμβόλιο της γρίπης. Θα μάθουμε να ζούμε με τον ιό, να τον αντιμετωπίζουμε κάθε χρόνο, όπως κάνουμε με τη γρίπη.