«Ηξεραν, αλλά ήθελαν μανάδες να κλαίνε στα οδοφράγματα»

Για δεκαετίες, η εικόνα τους στοίχειωνε την εθνική μνήμη και συνείδηση. Μαυροντυμένες μέχρι τέλους και κρατώντας τις φωτογραφίες των παιδιών τους, οι μανάδες των – Ελληνοκυπρίων – αγνοουμένων του 1974 μαζεύονταν στο οδόφραγμα του Λήδρα Πάλας στη Λευκωσία ζητώντας να μάθουν τι απέγιναν τα παιδιά τους. Καθένα από τα 47 χρόνια που μας χώρισαν από εκείνο το καλοκαίρι έπαιρνε και κάποιες μαζί του, μέχρι που χάθηκαν. Ολες με την ίδια απορία και χωρίς οι πλείστες να γνωρίζουν ότι τα παιδιά τους, πάνω στο αφήγημα για «επιστροφή» των οποίων κτίστηκαν αμέτρητες πολιτικές καριέρες και εκφωνήθηκαν άλλοι τόσοι πατριωτικοί δεκάρικοι, ήταν θαμμένα σε διάφορα σημεία. Ενίοτε στις ελεύθερες περιοχές. Και το χειρότερο; Οτι η πολιτεία γνώριζε για αυτά. Με κάθε λεπτομέρεια. Αλλά, δεν τους το έλεγε. Οσο πιο πολλοί θεωρούνταν οι αγνοούμενοι τόσο καλύτερα μπορούσαν να κάνουν οι πολιτικοί όλων των αποχρώσεων «αγώνα για επιστροφή» των παιδιών τους, κρατώντας την ελπίδα τους ζωντανή με παραμύθια ότι τους είχαν ξαναπαντρέψει στην Τουρκία ή ότι τους είχαν φυλακισμένους. Και επίσης διότι, εάν το ζήτημα άνοιγε, θα αποκαλύπτονταν τα σημεία και τέρατα που σημάδεψαν εκείνο το καλοκαίρι τον τόπο. Οχι από την εισβολή, αυτά είναι γνωστά, αλλά από την προδοσία και τη διάλυση του πραξικοπήματος που προηγήθηκε και την αδιαφορία του κράτους τότε και μετά για σωστή διερεύνηση της τύχης τους. Υπήρχε όμως και ένας τρίτος παράγοντας: κάποιοι συγγενείς, όχι βέβαια οι μανάδες και οι σύζυγοι, γνώριζαν ότι οι δικοί τους ήταν νεκροί. Λίγοι από ιδιοτέλεια, άλλοι από φόβο μήπως και έμεναν ακάλυπτα τα παιδιά των νεκρών – «αγνοουμένων» σε μια Κύπρο διαλυμένη, έκαναν ότι δεν γνώριζαν.