Αν σας ζητούσαν να περιγράψετε σε μαθητές Λυκείου ποιο ήταν το momentum στην Κωνσταντινούπολη, τη Βιέννη, την Οδησσό και την Πελοπόννησο τη στιγμή που ο Αλέξανδρος Υψηλάντης περνάει τον Προύθο, τι θα λέγατε;

Απόγνωση στη Βιέννη και την Κωνσταντινούπολη. Πανηγυρισμοί στην Οδησσό, όπου οι άνθρωποι έκαναν ουρές για να αγοράσουν όπλα και να συμμετάσχουν στην επιχείρηση. Και ενθουσιασμός στην Πελοπόννησο, ανάμεικτος με ανησυχία -ανάμεσα στα μέλη της Φιλικής Εταιρείας – ότι ο Υψηλάντης είχε αλλάξει το σχέδιό του να ξεκινήσει την Επανάσταση από τον Νότο και είχε ξεχάσει να τους το πει!

Ενα ζήτημα για το οποίο ο αναγνώστης αναζητά ίσως περισσότερες πληροφορίες είναι η οργάνωση της οθωμανικής διοίκησης και του αυτοκρατορικού συστήματος. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά τους όταν ξεκινάει η Επανάσταση; Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ένα σύστημα που καταρρέει;  

Οταν οι ιστορικοί της επόμενης γενιάς αναλάβουν να γράψουν τις δικές τους εκδοχές για το 1821, αυτή θα είναι η μεγαλύτερη αλλαγή: θα γνωρίζουν περισσότερα για την οθωμανική πλευρά της ιστορίας. Είναι κρίμα ότι γνωρίζουμε τόσο λίγα και ότι τόσο λίγοι ιστορικοί ενδιαφέρθηκαν για το ζήτημα. Οι οθωμανολόγοι ιστορικοί της Ελλάδας αρχίζουν να ανατρέπουν την εικόνα. Εύκολα προσπερνάμε το γεγονός ότι η Επανάσταση ήταν ένα τεράστιο σοκ για την αυτοκρατορία και μεγάλη ταπείνωση για τον σουλτάνο. Στην οθωμανική επικράτεια οι υπήκοοι παρακολουθούσαν την ανικανότητά του να υποτάξει τους Ελληνες και άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι δεν ήταν τόσο ισχυρός όσο πίστευαν. Στην εσωτερική σκηνή, η αίσθηση ταπείνωσης οδηγεί τον σουλτάνο να ξεκινήσει μεγάλες μεταρρυθμίσεις στο ναυτικό και τον στρατό. Με έναν τρόπο, λοιπόν, ο ελληνικός πόλεμος για την ανεξαρτησία ενεργοποιεί το μεγάλο μεταρρυθμιστικό κύμα στην οθωμανική αυτοκρατορία από τη δεκαετία του 1830 κι έπειτα. Οι νεότεροι ιστορικοί έχουν ξεκινήσει να γράφουν για το 1821 από την οθωμανική οπτική και εκδίδονται ήδη οι πρώτες εργασίες. Πρόκειται για ένα από τα πιο συναρπαστικά πεδία για τη μελλοντική έρευνα.