Οι εκθέσεις – υπερπαραγωγές και οι αναδρομικές σπουδαίων εικαστικών επιστρέφουν στα μουσεία, που ελπίζουν να προσελκύσουν τους επισκέπτες που έχασαν λόγω της πανδημίας. Σε μια πρώτη επισκόπηση του χάρτη των μεγάλων εκθέσεων της χρονιάς εντοπίζουμε αφιερώματα σε δημιουργούς όπως ο Σεζάν, ο Βαν Γκογκ και ο Μοντριάν, αλλά και σε δασκάλους της Αναγέννησης όπως ο Ραφαήλ και ο Ντονατέλο, ενώ σημειώνουμε και την επιστροφή κορυφαίων διοργανώσεων όπως της Μπιενάλε της Βενετίας και της Ντοκουμέντα.

Ο Μπέικον και το τέρας

Επιχείρησε να εξερευνήσει τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης αιχμαλωτίζοντας στον καμβά του τη μορφή σε μια μεταιχμιακή φάση, όπου δεν είναι σαφές αν πρόκειται για άνθρωπο ή για θηρίο. Αυτή την πτυχή στην 50χρονη διαδρομή του Φράνσις Μπέικον εξερευνά η πρώτη μεγάλη έκθεση της χρονιάς που εγκαινιάζεται στις 29 Ιανουαρίου στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου (έως 17 Απριλίου). Η σχέση του Ιρλανδού – που γεννήθηκε σε ένα σπίτι όπου εξέθρεφαν άλογα κι έμελλε να γίνει ένας από τους σπουδαιότερους ζωγράφους του 20ού αι. – με τα ζώα και το ενδιαφέρον του για τα πρωτόγονα ένστικτα του ανθρώπου παρουσιάζονται από τα πρώτα του έργα έως τον τελευταίο του πίνακα, μαζί με ένα τρίπτυχο ταυρομαχιών που θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά εν συνόλω.

Βαν Γκογκ

ενώπιος ενωπίω

Tην πρώτη έκθεση αφιερωμένη στις αυτοπροσωπογραφίες του Βίνσεντ βαν Γκογκ διοργανώνει η γκαλερί Κουρτόλντ του Λονδίνου (3 Φεβρουαρίου – 8 Μαΐου). Περισσότερες από 15 αυτοπροσωπογραφίες τού εκ των κορυφαίων ολλανδών ζωγράφων θα επιχειρήσουν να ανιχνεύσουν την εξέλιξη του αυτοπορτρέτου διά του χρωστήρα του, από την πρώιμη αυτοπροσωπογραφία του με σκούρο καπέλο (1886), ενώ βρισκόταν ακόμη στο Παρίσι, έως την πολύ γνωστή μετά τον αυτοτραυματισμό του (με το καλυμμένο με γάζες αφτί του) και μια που φιλοτέχνησε κρατώντας μια παλέτα, λίγο πριν θέσει τέλος στη ζωή του, το 1890.

Τα «πάντα» για τον Ραφαήλ

Ζωγράφος, σχεδιαστής, αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος και ποιητής, ο Ραφαήλ αποτύπωσε στην τέχνη του το ανθρώπινο και το θείο, την αγάπη και τη φιλία, τη μάθηση και τη δύναμη. Και παρά το γεγονός ότι η καριέρα του διήρκεσε μόλις δύο δεκαετίες, άφησε έντονο το αποτύπωμά του στη διαμόρφωση της πορείας της δυτικής τέχνης. Ενενήντα εκθέματα – πίνακες, σχέδια, αρχιτεκτονικές σημειώσεις, ποιήματα, προσχέδια για έργα γλυπτικής, ταπισερί και χαρακτικά – θα επιχειρήσουν να εξερευνήσουν κάθε πτυχή της διαδρομής του. Στα δέκα έργα που έχει στις συλλογές της η Εθνική Πινακοθήκη θα προστεθούν δάνεια από το Ερμιτάζ, το Λούβρο, την Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον, το Πράδο, το Ουφίτσι κ.ά., προσφέροντας μια άνευ προηγουμένου ευκαιρία στον επισκέπτη να ανακαλύψει το εύρος της ικανότητας, της δημιουργικότητας και της εφευρετικότητας του Ραφαήλ. Στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, από 9 Απριλίου έως 31 Ιουλίου.

Σεζάν εις διπλούν

Ακριβώς ένα τέταρτο του αιώνα μετά την τελευταία μεγάλη έκθεση έργων του ζωγράφου που κατά κοινή ομολογία έχει αφήσει έντονο το στίγμα του από τον Μονέ και τον Πισαρό ως τον Πικάσο και τον Τζόουνς, στον Σεζάν είναι αφιερωμένη η έκθεση που συνδιοργανώνουν το Ινστιτούτο Τέχνης του Σικάγου (15 Μαΐου – 5 Σεπτεμβρίου) και η Τέιτ Μόντερν στο Λονδίνο (6 Οκτωβρίου – 12 Μαρτίου 2023). Στο Σικάγο η έκθεση θα περιλαμβάνει 90 ελαιογραφίες, 40 έργα σε χαρτί και δύο σκίτσα. Στο Λονδίνο θα είναι λίγο μικρότερη (70 λάδια και 18 σε χαρτί), αλλά από καμία δεν θα λείπουν οι νεκρές φύσεις, τα τοπία και οι διάσημες λουόμενές του, επιτρέποντας στον θεατή να παρακολουθήσει την εξέλιξη του ζωγράφου από τη δεκαετία του 1850 έως τον θάνατό του το 1906.

Ενας ουρανός ηλικίας

3.600 ετών

Ενα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της αρχαιολογίας που στοιχειώνει τη βρετανική – και όχι μόνο – κουλτούρα, το κατασκευασμένο πριν από 4.000 χρόνια Στόουνχεντζ, βρίσκεται στο επίκεντρο της νέας έκθεσης – υπερπαραγωγής που ετοιμάζει το Βρετανικό Μουσείο (17 Φεβρουαρίου – 17 Ιουλίου). Στόχος της όχι μόνο να δώσει απαντήσεις σχετικά με τη ζωή στην προϊστορική Βρετανία, αλλά και να αναδείξει μεταξύ άλλων τους εμπορικούς δεσμούς της με την ηπειρωτική Ευρώπη. Πόλο έλξης αναμφισβήτητα θα αποτελέσει ο 3.600 ετών δίσκος της Νέμπρα, η παλαιότερη γνωστή απεικόνιση του Σύμπαντος, που ανακαλύφθηκε στη Γερμανία και θα εκτεθεί για πρώτη φορά στη Βρετανία.

Τρία μουσεία για τον Μοντριάν

Με μόλις τρία βασικά χρώματα (επιπλέον του μαύρου και του άσπρου) και δύο βασικές κατευθύνσεις, ο Πιτ Μοντριάν πήγε τη ζωγραφική σε νέα επίπεδα αφαίρεσης. Η επιρροή του στον μοντερνισμό ήταν τεράστια όχι μόνο στα εικαστικά, αλλά και στην αρχιτεκτονική και τη μόδα. Το Μουσείο Τεχνών της Χάγης στην Ολλανδία (2 Απριλίου – 25 Σεπτεμβρίου), το ελβετικό ίδρυμα Μπάγελερ στη Βασιλεία της Ελβετίας (5 Ιουνίου – 9 Οκτωβρίου) και το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης K20 στο Ντύσελντορφ της Γερμανίας (29 Οκτωβρίου – 10 Φεβρουαρίου 2023) ετοιμάζουν μια έκθεση με αφορμή τα 150 χρόνια από τη γέννησή του, που θα περιλαμβάνει από τους πρώιμους πίνακές του, οι οποίοι επηρεάστηκαν από την ολλανδική τοπογραφία και τον μεταϊμπρεσιονισμό και το φλερτ του με τον συμβολισμό και τον κυβισμό, μέχρι τις όψιμες, με την πρώτη ματιά αναγνωρίσιμες γεωμετρικές και αφαιρετικές συνθέσεις του.

Η Μπιενάλε,

ο Ντονατέλο και η Ντοκουμέντα

Η πρώτη μεγάλη αναδρομική έκθεση αυτής της θρυλικής Λουί Μπουρζουά που επικεντρώνεται αποκλειστικά στη δουλειά της με υφάσματα – από κλινοσκεπάσματα και μαντίλια έως ταπισερί και κεντήματα – πραγματοποιείται από 9 Φεβρουαρίου έως 15 Μαΐου στη Χέιγουρντ Γκάλερι. Από μνημειακές εγκαταστάσεις μέχρι εικονιστικά γλυπτά και αφηρημένα κολάζ θέτουν ζητήματα ταυτότητας και σεξουαλικότητας, τραύματος, μνήμης και ενοχής.

Στον «δάσκαλο των δασκάλων» του 15ου αι., τον Ντονατέλο, είναι αφιερωμένη η έκθεση η οποία θα ξεκινήσει από το Παλάτσο Στρότσι της Φλωρεντίας και το Εθνικό Μουσείο του Μπαργκέλο (19 Μαρτίου – 31 Ιουλίου), που διαθέτει τη σημαντικότερη συλλογή έργων του γλύπτη, έως το Βερολίνο και το Λονδίνο. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη έκθεση των τελευταίων 40 ετών.

Η πανδημία έβγαλε εκτός προγράμματος και την Μπιενάλε της Βενετίας που θα ανοίξει φέτος τις πύλες της για την 59η διοργάνωσή της από τις 23 Απριλίου έως τις 27 Νοεμβρίου υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση της Σεσίλια Αλεμάνι. Προς το παρόν 41 χώρες έχουν επιβεβαιώσει ότι θα δώσουν το «παρών» στα εθνικά περίπτερα. Η Ελλάδα συμμετέχει με τη Λουκία Αλαβάνου.

Με έναν χρόνο καθυστέρηση επιστρέφει και η σημαντικότερη και με σαφές πολιτικοκοινωνικό πρόσημο έκθεση παγκοσμίως, η Ντοκουμέντα. Στο Κάσελ της Γερμανίας και μόνο αυτή τη φορά – η προηγούμενη διοργάνωση μοιράστηκε μεταξύ Αθήνας και Κάσελ – την έκθεση των 100 ημερών (18 Ιουνίου – 25 Σεπτεμβρίου) επιμελείται η ινδονησιακή καλλιτεχνική κολεκτίβα Ρουάνγκρουπα.

Το μνημειώδες χρυσό γλυπτό του εθνικού πουλιού του Κατάρ, του γερακιού, έργο του ολλανδού καλλιτέχνη Τομ Κλάασεν, θα είναι ένα από τα περισσότερα από 40 νέα δημόσια έργα που θα συνθέσουν την υπαίθρια γλυπτοθήκη που θα στηθεί ενόψει του Παγκοσμίου Κυπέλλου (από 21 Νοεμβρίου) και υπογράφουν μεταξύ άλλων οι Μπρους Νάουμαν και Καταρίνα Φριτς.