Ελευθερία λόγου του βουλευτή και κοινοβουλευτική τάξη

Ο κοινοβουλευτισμός είναι εξ ορισμού διακυβέρνηση διά του λόγου -government by discussion. Η αρχή αυτή βρίσκει πρώτα από όλα την εφαρμογή της στον τρόπο διεξαγωγής της κοινοβουλευτικής συζήτησης, η οποία στηρίζεται στη συνταγματικώς κατοχυρωμένη απεριόριστη ελευθερία της γνώμης και της ψήφου του βουλευτή κατά συνείδηση και την απαγόρευση ποινικής δίωξης κατά του βουλευτή, καθώς και την απαλλαγή του από κάθε αστική ή πειθαρχική – εκτός της Βουλής – ευθύνη για τα περιεχόμενα του λόγου του κατά την άσκηση των κοινοβουλευτικών του καθηκόντων. Εξαίρεση στο ποινικώς ανεύθυνο του βουλευτή αποτελεί η δυνατότητα δίωξής του για συκοφαντική δυσφήμηση ύστερα από άδεια της Βουλής, ενώ εντός της Βουλής ο βουλευτής υπόκειται στην πειθαρχική εξουσία του Προέδρου της Βουλής, ο οποίος μπορεί να λάβει πειθαρχικά μέτρα σε βάρος του για ανάρμοστη κοινοβουλευτική συμπεριφορά. Ολα αυτά προβλέπονται στα άρθρα 60 παρ. 1, 61 παρ. 2 και 65 παρ. 4 Συντ. Ωστόσο η κοινοβουλευτική συζήτηση δεν διεξάγεται με άναρχο τρόπο αλλά υποβάλλεται από τον Κανονισμό της Βουλής σε ορισμένους περιορισμούς, ώστε να αποτρέπονται οι ανάρμοστες συμπεριφορές, η απεραντολογία και η κοινοβουλευτική κωλυσιεργία. Ετσι προβλέπονται χρονικοί περιορισμοί στο δικαίωμα του λόγου των βουλευτών, απαγορεύονται κατ’ εφαρμογήν παλαιού κοινοβουλευτικού εθίμου οι γραπτοί λόγοι, με ορισμένες εξαιρέσεις, ο αγορητής δεν θα πρέπει να απομακρύνεται από το συζητούμενο θέμα, διαφορετικά ο Πρόεδρος της Βουλής τον καλεί να επανέλθει σε αυτό και κατόπιν προειδοποιήσεως έχει δικαίωμα ακόμη και να αφαιρέσει τον λόγο από τον βουλευτή σε περίπτωση μη συμμόρφωσής του προς τις συστάσεις του. Η κοινοβουλευτική πρακτική έχει οδηγήσει σε μια χαλάρωση των περιορισμών αυτών και ειδικότερα στην περίπτωση της υποχρέωσης προφορικού λόγου σε μια σιωπηρή κατάργησή της. Πλην όμως οι περιορισμοί αυτοί εξακολουθούν να βρίσκονται σε ισχύ και θα ήταν σκόπιμο να αρχίσουν να εφαρμόζονται με πιο αυστηρό τρόπο. Εξάλλου, εάν η αφαίρεση του λόγου από βουλευτή συνιστά αυθαίρετη πράξη του Προέδρου ή μέλους του προεδρείου, η κοινοβουλευτική ομάδα στην οποία ανήκει ο αγορητής έχει δικαίωμα υποβολής μομφής.