Ο πόλεμος της γενιάς μας

«Η Ρωσία» – είχε πει κάποτε, στα πρώτα μετασοβιετικά χρόνια, ο Brzezinski – «μπορεί να είναι είτε μια αυτοκρατορία είτε μια δημοκρατία, μα δεν μπορεί να είναι και τα δύο μαζί». Ενας σπουδαίος ιστορικός, από την άλλη πλευρά του ιδεολογικού φάσματος, ο Hobsbawm, είχε συμφωνήσει μαζί του. Ο Γκορμπατσόφ είχε δοκιμάσει να εκδημοκρατίσει τη σοβιετική αυτοκρατορία. Δεν τα κατάφερε. Ενα πραξικόπημα του στρατού, της KGB και των σκληροπυρηνικών του κόμματος, τον Αύγουστο του 1991, έκανε την αποτυχία του οριστική. Κι ήταν εκείνο το βραχύβιο, αλλά μοιραίο πραξικόπημα που προκάλεσε (ή επιτάχυνε) τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης. Η Ουκρανία κήρυξε την ανεξαρτησία της εκείνον ακριβώς τον Αύγουστο, με αφορμή το πραξικόπημα. Και η Ρωσία η ίδια, έχοντας παραιτηθεί από τη φιλοδοξία της αυτοκρατορίας, έζησε ένα σύντομο όνειρο δημοκρατίας. Ενας «κοκκινόμαυρος» συνασπισμός εθνικιστών και νοσταλγών, όχι του κομμουνισμού ως ιδεολογίας ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης, μα του ισχυρού, συγκεντρωτικού, ανελέητου κράτους που λειτουργούσε στο όνομά του, με την υποστήριξη μιας στρατιάς διεφθαρμένων νεο-ολιγαρχών, που ήθελαν μια ισχυρή αυταρχική εξουσία για να ληστεύουν τον πλούτο της χώρας υπό την προστασία του, επικράτησε και διέλυσε γρήγορα τις όποιες δημοκρατικές ελπίδες. Και τώρα παρακολουθούμε, με κομμένη ανάσα, την τελευταία πράξη του έργου, τριάντα χρόνια αργότερα. Μια Ρωσία που έχει πνίξει κάθε φωνή δημοκρατίας στο εσωτερικό της και ηγείται μιας μεγάλης, φανερής και υπόγειας, εκστρατείας κατά της φιλελεύθερης δημοκρατίας στον κόσμο, αναβιώνει το όνειρο της αυτοκρατορίας, εισβάλοντας στην Ουκρανία. Για να επιβεβαιώσει και πάλι τον Brzezinski, που έχει πει ότι «η Ρωσία χωρίς την Ουκρανία παύει να είναι αυτοκρατορία».