Το ΝΑΤΟ, παρά τις υποσχέσεις, μπήκε άνετα στον τέως σοβιετικό κόσμο: το 1999 η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Τσεχία προσχώρησαν με μεγάλη προθυμία, το 2004 ακολούθησαν η Βουλγαρία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και τα βαλτικά κράτη. Η Ρωσία περιορίστηκε, με τα λόγια του Μπαράκ Ομπάμα, σε «τίποτε παραπάνω από μια περιφερειακή μεγάλη δύναμη». Αν βασιστεί κανείς μόνο στους αριθμούς, αυτό ήταν σωστό: γύρω στο 2013 η Ρωσία ήταν μια κυριολεκτικά και μεταφορικά απαρχαιωμένη χώρα με ένα ακαθάριστο εθνικό προϊόν μόλις 1.500 δισεκατομμυρίων δολαρίων – όχι πολύ περισσότερο από την Μπενελούξ, λιγότερο από το 10% του συνολικού εισοδήματος της Κίνας, της Αμερικής ή της ΕΕ. Παρ’ όλα αυτά ο Πούτιν δεν θα συγχωρούσε ποτέ τον αμερικανό πρόεδρο γι’ αυτά τα λόγια. Δεν θα εκπλαγώ αν η φοιτήτριά μου το 2069 θα κατατάξει τελικά τη μεταχείριση της εξαντλημένης και ηττημένης Ρωσίας μετά τη δεκαετία του ’90 στην ίδια κατηγορία με την ταπείνωση της Γερμανίας στα χρόνια μετά το 1918.

Για το ΝΑΤΟ η Ρωσία άλλαξε μέσα σε ούτε δέκα χρόνια από δυνητικό πρακτικό σύμμαχο σε, ξανά, ξεκάθαρο αντίπαλο. Για πολύ καιρό η ΕΕ δεν αντιμετωπιζόταν ως εχθρός. Καλές σχέσεις με τη Γερμανία και μια σειρά από άλλες χώρες της ΕΕ ήταν ζωτικής σημασίας για τη ρωσική οικονομία, επιπλέον η Ρωσία έβλεπε τον εαυτό της ως μια γέφυρα ανάμεσα σε μια λίγο – πολύ ενωμένη Ευρώπη και τον ασιατικό κόσμο. Αυτό άλλαξε όταν η ΕΕ και η Ουκρανία, μακράν το σημαντικότερο από τα τέως ρωσικά κράτη – δορυφόρους, επιχείρησαν μια προσέγγιση.

Η Ουκρανία ήταν μια τυπική μεταβατική περιοχή, μισή δυτική, μισή βαθιά ριζωμένη στη ρωσική ιστορία. Από τον 17ο και τον 18ο αιώνα ανήκε εν μέρει στη Ρωσία, εν μέρει στην αυτοκρατορία των Αψβούργων, και στη Συνθήκη Ειρήνης των Βερσαλλιών το 1919 μοιράστηκε απλούστατα μεταξύ της Σοβιετικής Ενωσης και της Πολωνίας. Αν και η Ουκρανία ανεξαρτητοποιήθηκε το 1991, οι ερωτήσεις και οι συζητήσεις για την ταυτότητα της χώρας παρέμειναν: ήταν ευρωπαϊκή, άραγε, ή μέρος τελικά του ρωσικού mir (κόσμου); Σύμφωνα με τον Πούτιν, δεν έπρεπε καν να υπάρχει: «Αφού ξέρεις, Τζορτζ, ότι η Ουκρανία δεν είναι καν κράτος» είπε, σύμφωνα με την εφημερίδα «Kommersant», στον πρόεδρο Μπους τον νεότερο στη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ του 2008. «Τι είναι η Ουκρανία; Ενα τμήμα της περιοχής είναι Ανατολική Ευρώπη. Ενα άλλο τμήμα, ένα σημαντικό τμήμα, το χαρίσαμε». Η Ουκρανία ήταν, κοντολογίς, μια χώρα πάνω από την οποία, όπως έγραψε κάποτε ένας σχολιαστής, εδώ και χρόνια αναβόσβηναν μεγάλα κόκκινα φωτεινά γράμματα: «Προσοχή. Εξαιρετικά εύθραυστη. Handle with care».