Ο τενόρος, ο «βαστακτής», ο Κοραής και ο Ροσσίνι

Καθ’ όλη τη διάρκεια του επετειακού έτους για τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης το ζητούμενο ήταν ορισμένες εκδόσεις – δεν είναι πολλές κάθε φορά -, οι οποίες θα έμεναν παρακαταθήκη. Εκτός από τον τομέα της ιστοριογραφικής και ιστορικής μελέτης ξεχωριστό ενδιαφέρον πλέον παρουσιάζει ο πρώτος τόμος της σειράς «Ιστορία της μουσικής στη Νεώτερη Ελλάδα», που εξέδωσε το Ωδείον Αθηνών, με τη στήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Κοινωνικού και Πολιτιστικού Εργου (ΚΙΠΚΕ), σε επιμέλεια των Χάρη Ξανθουδάκη, Πάνου Βλαγκόπουλου, Κώστα Καρδάμη και Στέλλας Κουρμπανά. Η τρίτομη συλλογική «Ιστορία», λοιπόν, ξεκινάει το μεγάλο αφήγημα με την περίοδο από την Αλωση της Πόλης έως την έξωση του Οθωνα. Από εδώ περνούν σε μια πανοραμική σεκάνς γνωστά – αλλά κυρίως άγνωστα – στιγμιότυπα μιας παράλληλης ιστορίας, της μουσικής, και έως ένα σημείο, μιας παράλληλης επανάστασης. Το (εκκλησιαστικό) «όργανον» που δέχεται ως δώρο στην Κομπιένη ο βασιλιάς των Φράγκων Πιπίνος Βραχύς – πατέρας του Καρλομάγνου – από τον «βασιλέα της Γραικίας» Κωνσταντίνο Ε’ Κοπρώνυμο. Η τετράφωνη απόδοση του πασχαλινού ύμνου «Χριστός ανέστη», που καταγράφεται με λατινογράμματη γραφή σε δυτική σημειογραφία, αντιγραμμένο στη Μάντοβα το 1473 από ρωμαιοκαθολικό μοναχό. Ο όρος «βαστακτής», που συναντάμε σε εκκλησιαστικά χειρόγραφα στις αρχές του 15ου αιώνα, ο οποίος προέρχεται από τη λέξη «τενόρος», για να οριστεί η φωνή εκείνη που αποδίδει το μέλος στον πλάγιο τρόπο («teneo» στα λατινικά σημαίνει «κρατώ, βαστώ»). Ο συγγραφέας και θεολόγος από τη Χίο, Λέων Αλλάτιος, που επέβλεψε τη μεταφορά στη Ρώμη διά των Αλπεων της Παλατινής Βιβλιοθήκη της Χαϊδελβέργης. Η χρήση των ιντερμεδίων στο κρητικό και επτανησιακό θέατρο ως ένα είδος υποκατάστατου όπερας (στοιχεία όλα τα οποία αλιεύουμε στα δύο πρώτα κατατοπιστικά κεφάλαια, «Η ύστερη Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία» και «Νέος ελληνισμός και Αναγέννηση», τα οποία υπογράφει ο Κώστας Καρδάμης).