Σβησμένες πλάστρες φωτιές

Με τρόμο και ντροπή συχνά συνειδητοποιών πως οι απελπισμένοι στίχοι του Κωστή Παλαμά στα 1900 έρχονται ξανά στον ύπνο μας (αλήθεια, έρχονται;) και δεν μας ταράζουν: «Σβησμένες όλες οι φωτιές οι πλάστρες μες στη Χώρα». Αλλά τότε ξύπνησαν τη χώρα και ήρθαν τα λυτρωτικά μηνύματα από την Επανάσταση στο Γουδί που οδήγησαν στην περίοδο της εξουσίας του Ελευθερίου Βενιζέλου και την ένδοξη εποχή των πολέμων στα Βαλκάνια που διπλασίασαν την Ελλάδα στην επικράτεια και της έδωσαν κύρος ως νέας πνευματικής εστίας. Η αφύπνιση τότε μας χάρισε το έργο του Ξενόπουλου, του Μελά, του Παντελή Χορν, του Μπόγρη, του Σικελιανού, του Ρώτα, του Καρυωτάκη, την ώριμη ποιητική περίοδο του Παλαμά, του Βάρναλη, του Μαλακάση, του Πορφύρα, του Καλομοίρη, του Βάρβογλη, του Δημήτρη Μητρόπουλου στη μουσική και στην εκπαίδευση του Δελμούζου και του Γληνού. Είναι η εποχή που ο Παπαρρηγόπουλος μας ανοίγει τη βίβλο γεννήσεως του νεοελληνικού κράτους, αναζητώντας τις ρίζες και τους καρπούς των θεσμών και των ιδεών που συντήρησαν για αιώνες το Γένος. Και ήταν η εποχή που ο μέγας διεθνώς πρωτοπόρος, εισηγητής μιας καινούργιας επιστήμης που την ονόμασε Λαογραφία, ο Νικόλαος Πολίτης, μας προίκισε με τα τιμαλφή της εθνικής μας συνείδησης, τη δημοτική γλώσσα ως φορέα υψηλών ποιητικών συλλήψεων, τις παραδόσεις και τα ήθη που συντήρησαν τη συνέχεια και την αντοχή της κοινότητας, πυρήνα της ιστορικής πορείας. Ηταν τότε που συνειδητοποιήσαμε την αδιάκοπη συνέχεια και της γλώσσας και των ηθών και της μνήμης.