Από το καραούλι στο κρησφύγετο

Η ελληνική λέξη «ιδιώτης» σημαίνει και στις ευρωπαϊκές γλώσσες και στα ρωσικά τον «ηλίθιο». Ετσι, «Ιντιότ» είναι ο τίτλος ενός από τα αριστουργήματα του Ντοστογέφσκι, «Ο ηλίθιος». Αλλά η σημασία του ηλιθίου στην αναφορά της ιδιωτείας βρίσκεται ήδη στον «Επιτάφιο» του Θουκυδίδη, όπου «ιδιώτης» χαρακτηρίζεται ο άνθρωπος που αρνείται να είναι πολίτης, να μετέχει στα κοινά, να νοιάζεται για τους θεσμούς, να θέτει ερωτήματα για τις λειτουργίες της πόλης, να συμμετέχει ενεργά, έστω και με την ψήφο του, στην εσωτερική και εξωτερική δράση της κοινότητας. «Ιδιωτεύω» σήμαινε, παλιότερα τουλάχιστον, και στη γλώσσα μας, η αποχή από τα κοινά, η απόσυρση στα στενά σύνορα των ιδιωτικών συμφερόντων και, συχνά, η αποστροφή όσων απασχολούν τους πολλούς. Ο Θουκυδίδης, πάντα στον «Επιτάφιο», ταυτίζει τη δημοκρατία με τη βούληση των πολλών και έχει σημασία να σκεφτούμε πως στη συνείδηση του αθηναίου πολίτη εκείνης της εποχής η ποσότητα εγγυάτο την ποιότητα. Οση σοφία κι αν υπέθεταν ότι διέθετε ένας τύραννος, τον θεωρούσαν, και τα πράγματα, ιστορικά, το πιστοποίησαν, ότι ήταν και λογικό και ηθικό και αισθητικό λάθος και, συχνά, έγκλημα.