Κομματικότητα σε σταυροδρόμι

Το ερώτημα για το πολιτικό κόμμα στοιχειώνει τα πολιτικά ρεύματα που αναφέρονται στην Αριστερά για σχεδόν δύο αιώνες. Αλλωστε, παρότι το κείμενο που αποτελεί τη γενέθλια στιγμή πολλών ρευμάτων είχε τον τίτλο Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος, μάλλον δεν προσέφερε ακριβώς μια θεωρία της οργάνωσης που θα οδηγούσε την ταξική πάλη έως τον κομμουνισμό, ενώ και οι δύο συγγραφείς του θα είναι μάλλον επικριτικοί για την ιδεολογία και την οργανωτική πρακτική του κόμματος που για αρκετές δεκαετίες θα θεωρηθεί το πρότυπο «εργατικού κόμματος», δηλαδή του Γερμανικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος. Αργότερα, η προσπάθεια για συγκρότηση μιας λενινιστικής θεωρίας του «κόμματος νέου τύπου» θα γίνει κυρίως μέσα από την παράθεση αποσπασμάτων από κείμενα που – ξεκινώντας από το ίδιο το Τι να κάνουμε – δεν έπαψαν ποτέ να είναι συγκυριακές παρεμβάσεις και όχι ολοκληρωμένες θεωρητικές επεξεργασίες και επιπλέον κωδικοποιήθηκε ως τέτοια σε μια εποχή που ήδη στην ΕΣΣΔ η μετάλλαξη του κόμματος στον κρατικοποιημένο πολιτικό μηχανισμό ενός καταπιεστικού συστήματος είχε προχωρήσει.