Η γλώσσα του σώματος

Μεγάλωσα σε μια ελληνική επαρχιακή πόλη με καθαρά αστικό πληθυσμό,  ενώ είχε ως τη γραμμή του ορίζοντος μπρος της μια μεγάλη γόνιμη πεδιάδα και στα δεκαπέντε χιλιόμετρα θάλασσα αγροτικός πληθυσμός κατοικούσε στις μεγάλες κωμοπόλεις του κάμπου. Ετσι η πόλη μου είχε κατοίκους εμπόρους, δημοσίους και ιδιωτικούς υπαλλήλους, επιστήμονες, γιατρούς, δασάρχες, γεωπόνους, τραπεζικούς, ταμειακούς και, βέβαια, στρατιωτικούς, αφού η πόλη είχε, και μάλιστα στα χρόνια του Εμφυλίου, έδρα μεγάλης μονάδας. Από την πόλη μου, μάλιστα, εκπαιδευόμενο ειδικά, ξεκίνησε το τάγμα που υπηρέτησε στην Κορέα. Η πόλη μου, τα δύσκολα μετά την Κατοχή χρόνια, είχε και διαβόητες φυλακές και ήταν έδρα στρατοδικείου, με αποτέλεσμα, πολύ συχνά, να γίνονται και εκτελέσεις αριστερών με συνοπτικές διαδικασίες. Είχα αδελφό της μητέρας μου αντάρτη, δίπλα στον πατριώτη, Λαμιώτη Αρη Βελουχιώτη, καταδικασμένο σε ισόβια, και βγήκε από τη φυλακή με τα μέτρα επιείκειας του Πλαστήρα. Ο πατέρας μου, φιλόλογος που στην Κατοχή είχε οργανωθεί σε ομάδες επισιτισμού, είχε πάει εξορία στην Ικαρία για ένα εξάμηνο και έμεινε εκτός υπηρεσίας για πέντε χρόνια, κάνοντας κρυπτόμενος ιδιαίτερα μαθήματα στην Αθήνα, νοικιάζοντας δωμάτιο σε φιλικό σπίτι στον Κολωνό. Στην πόλη μου λειτουργούσε ένα ιδιωτικό δημοτικό σχολείο, καλύπτοντας ανάγκες του Εμφυλίου που δύο δημοτικά σχολεία (της εποχής που γέμισε με σπουδαία σχολεία την Ελλάδα ο Γεώργιος Παπανδρέου ως υπουργός Παιδείας του Ελευθερίου Βενιζέλου) είχαν γίνει φυλακές (!), που είχε ιδιοκτήτη έναν δάσκαλο, φίλο του πατέρα μου, και είχα την τύχη να με εγγράψει στην τρίτη δημοτικού δωρεάν, όταν ο πατέρας κρυπτόμενος, μας μεγάλωνε τρία αγόρια η μάνα μου, απλή νοικοκυρά, από την ελεημοσύνη των ξένων και κάποιων συγγενών, όσοι δεν της απαγόρευαν να πλησιάσει τα σπίτια τους για να μην εκτεθούν.