Πότε κινδυνεύει η δημοκρατία;

Σε 142 σελίδες ο Παναγιώτης Δουδωνής πραγματεύεται διεξοδικώς τον ύψιστο θεσμό της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης. Ηδη, όμως, επαίνεσα με τρόπο έντονο το συγκεκριμένο συγγραφικό εγχείρημα. Κι αυτό γιατί η έννοια της δημοκρατικής αντιπροσώπευσης τελικώς μας είναι ξένη, ακριβώς επειδή έχουμε εξοικειωθεί με αυτήν και την έχουμε καταχωρίσει στο μυαλό μας ως αυτονόητη. Τόσο αυτονόητη δηλαδή, ώστε να μην την κατανοούμε. Κι αυτό είναι λογικό, διότι στην περί πολιτευμάτων συζήτηση στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα κυριάρχησε το θέμα της σταθερότητας της εκτελεστικής εξουσίας, δηλαδή τα θεσμικά και πολιτικά θέματα που έπονται της έκφρασης της λαϊκής κυριαρχίας. Αυτή, λοιπόν, τη δυσχερέστατη εννοιολογική προσέγγιση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ο Π. Δουδωνής την επεξεργάστηκε διεξοδικώς. Και μας προτείνει, ευστοχότατα, να την αναλογιστούμε ως το πολίτευμα της συνύπαρξης. Παραπέμποντας στον Χανς Κέλσεν γράφει ο Δουδωνής (σελ. 87): «Η κοινοβουλευτική διαδικασία είναι μια ενοποιητική διαδικασία μεταξύ των αντιπροσώπων και των πολιτών που εκείνοι αντιπροσωπεύουν, ένας συμβιβασμός μεταξύ πλειοψηφίας και μειοψηφίας που επιτρέπει και στις δύο να ανθίσουν, δένοντάς τες». Πράγματι σε όλες τις μορφές των δημοκρατικών πολιτευμάτων (κοινοβουλευτικό, προεδρικό, ημιπροεδρικό, κυβερνώσα Βουλή) μέσα από την πολιτική και κοινωνική αντιπαράθεση ο λαός, ως εκλογικό σώμα, αναδεικνύει εκείνους που θα αναλάβουν τη διακυβέρνηση. Η πολιτική αντιπαράθεση, η πολιτική διαμάχη, ακόμη και η σύγκρουση τιθασεύονται μέσω των κανόνων του δημοκρατικού πολιτεύματος και του κράτους δικαίου και οι αντιπαρατιθέμενοι, οι αντιμαχόμενοι και οι συγκρουόμενοι κατ’ ουσίαν συμβιώνουν. Ο αναντικατάστατος λαός είναι κριτής των αντικαταστάσιμων πολιτικών, εφόσον η αντιπροσώπευση είναι πάντα περιοδική. Προσοχή, όμως, υπογραμμίζει ο Δουδωνής: ο λαός ως όργανο του κράτους, ως εκλογικό σώμα, αντικαθιστά τους πολιτικούς του, αλλά δεν τους υποκαθιστά, ούτε τους διατάσσει, όπως συμβαίνει στα δημοψηφίσματα.