Η ελαφρότητα στα χρόνια της δικτατορίας

Η κατάλυση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, την 21η Απριλίου του 1967, δεν ήταν ένα τσουνάμι που έπληξε όλους αδιακρίτως και με την ίδια σφοδρότητα. Πολλοί από όσους θεωρούσαν προδικτατορικά τον εαυτό τους «πολιτικοποιημένο» – κυρίως από τον χώρο του Κέντρου και της Αριστεράς – δεν την εξέλαβαν τόσο ως κατάλυση όσο ως διολίσθηση: μια κολοβή μετεμφυλιακή δημοκρατία οδηγήθηκε συν τω χρόνω σε διαρκή αμφισβήτηση των κοινοβουλευτικών θεσμών, με τελική κατάληξη την κατάργησή τους· εάν ανατρέξει κανείς σε δημοσιεύματα εφημερίδων της εποχής, καθώς και στην ετεροχρονισμένα αποκαλυπτική ιδιωτική αλληλογραφία ηγετών εκείνων των ημερών, θα διαπιστώσει ότι η συζήτηση γύρω από την προσωρινή αναστολή ορισμένων άρθρων του συνταγματικού μας χάρτη όχι μόνο δεν έθιγε κάποιο ταμπού, αλλά και ποίκιλλε αποκλειστικά ως προς την έκτασή της: πόσο προσωρινή και πόσα άρθρα; Μια άλλη μεγάλη μερίδα των πολιτών ήταν ήδη «απολιτίκ» σε τέτοιο βαθμό, σταθερά στοχοπροσηλωμένοι στην προσωπική τους σταδιοδρομία, ούτως ώστε δεν αντελήφθησαν καν κάποιο «κενό αέρος» κατά το πέρασμα από τη δημοκρατία στη δικτατορία. Υπήρχαν φυσικά κι εκείνοι που έφεραν βαρέως την κατάλυση· δεν θέλω να καταγράψω το δικό τους ποσοστό επί του γενικού πληθυσμού, διότι θα σας κακοκαρδίσω.