Πριν από μερικές ημέρες, στο Λονδίνο, μερικές χιλιάδες μουσουλμάνοι μετανάστες διαδήλωσαν για να μην προβληθεί βραβευμένη στις Κάννες ταινία με θέμα την κόρη του Μωάμεθ. Υπέρ της απόσυρσής της, υπέρ δηλαδή της λογοκρισίας της, συγκεντρώθηκαν και 120.000 υπογραφές σε διαδικτυακή ψηφοφορία. Το κείμενο στο οποίο μπήκαν οι υπογραφές μιλά όχι μόνο για «ασεβή» αλλά και για «ρατσιστική» ταινία. Είναι αίτημα για λογοκρισία, αλλά για προοδευτική λογοκρισία!

Η εταιρεία διανομής συμμορφώθηκε και απέσυρε την ταινία «για την ασφάλεια» των κινηματογράφων και των θεατών. Μετά την έκβαση της ιστορίας με τη δημοσίευση των σκίτσων του Μωάμεθ στο «Charlie Hebdo», όσο κι αν δηλώνουν πολλοί «Σαρλί», ξέρουμε καλά ότι με αυτά τα πράγματα δεν παίζουμε. Αν δεν αποσυρόταν αυτή η «ρατσιστική» ταινία, θα ήταν αναμενόμενο κάποιος να ζωστεί με εκρηκτικά και να σπεύσει στο σινεμά της γειτονιάς του. Ή να πάρει ένα καλάσνικοφ.

Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για soft λογοκρισία. Διότι όποιος θέλει να δει την ταινία μπορεί να τη βρει. Αλλά έστω κι έτσι δεν παύει να είναι κάτι σοβαρό: το σινεμά εκτός από τέχνη είναι και επένδυση, έχει κόστος, και οι εταιρείες παραγωγής θα το ξανασκεφτούν να δώσουν λεφτά σε καλλιτέχνες που προτείνουν ανάλογα θέματα, επειδή το πιθανότερο είναι ότι θα τα χάσουν. Η ιδέα της λογοκρισίας θεμάτων που μπορεί να θίξουν ειδικές ομάδες, μια ιδέα έως χθες απεχθής για τη δυτική κουλτούρα, είναι πλέον υπερώριμη και συχνά αποδεκτή από ριζοσπάστες που βρήκαν νόημα στην αποθέωση των ταυτοτήτων.  

Και στο σημείο αυτό συναντιούνται τα προβλήματα: μεγάλο μέρος ανθρώπων από την Ασία και την Αφρική επιδιώκουν να μεταναστεύσουν στον δυτικό κόσμο, για να φτιάξουν τη ζωή τους. Τους χρειάζεται και ο δυτικός κόσμος – ανανεώνουν τον πληθυσμό, λύνουν το δημογραφικό, προσφέρουν χειρωνακτικές και άλλες δύσκολες εργασίες. Αλλ’ υπάρχει πάντα ο κίνδυνος της πολιτιστικής σύγκρουσης: οι δυτικές κοινωνίες είναι ανεκτικές στον Αλλο, τον διαφορετικό. Τι γίνεται όμως όταν ο Αλλος δεν είναι ανεκτικός στη δημοκρατία και στους κανόνες της; Τι γίνεται όταν ο Αλλος αδιαφορεί για την κουλτούρα της ελευθερίας και επιδιώκει να μεταλαμπαδεύσει τη δική του κουλτούρα, της εξήγησης του κόσμου μέσα από το πρίσμα των θρησκευτικών ηθών του ή των ηθών της κλειστής κοινωνίας από την οποία προέρχεται;

Το πρόβλημα ίσως ακόμα δεν είναι τεράστιο αλλά είναι υπαρκτό. Απ’ αυτή την άποψη, κατανοώ τις κοινωνίες που δεν θέλουν να έλθουν σε επαφή με μεγάλα μεταναστευτικά κύματα που επιδιώκουν, ακόμα και με τη βία, να αμφισβητήσουν τον χαρακτήρα τους. Και κατανοώ τη δυτική στρατηγική για ελεγχόμενη μετανάστευση, με στόχο την αφομοίωση στο βασικό πολιτιστικό μοντέλο, ένα μοντέλο που προκρίνει τη δημοκρατία και την ανοχή.

Ο δυτικός κόσμος ακμάζει, εκτός των άλλων, επειδή οι πολίτες του αισθάνονται ελεύθεροι να γράψουν και να πουν ό,τι θέλουν, ακόμα και προσβλητικό για έθνη, για κοινωνικές ομάδες ή για άτομα. Η λογοκρισία είναι χαρακτηριστικό αυταρχισμών, όχι της δυτικής δημοκρατίας. Την ελευθερία αυτή ο δυτικός κόσμος δεν δικαιούται απλώς να την υπερασπιστεί. Είναι υποχρεωμένος.