H φαρμακευτική καινοτομία και η εξατομικευμένη ιατρική ανοίγουν νέους ορίζοντες στη θεραπεία του καρκίνου, όπως υπογραμμίζει σε συνέντευξή της η διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων Bristol Myers Squibb, Ζέφη Βλαχοπιώτη. Παρ’ όλα αυτά, χρειάζονται και οι απαραίτητοι πόροι που θα ενισχύσουν τα συστήματα Υγείας, ώστε να γεφυρωθεί «το χάσμα ανάμεσα στη σημερινή υποχρηματοδότηση και τις πραγματικές, τεκμηριωμένες, ανάγκες υγείας των ογκολογικών ασθενών».

Από την επικαιρότητα της πανδημίας στη διαχρονικότητα της πρόκλησης του καρκίνου, κυρία Βλαχοπιώτη, έχουμε κάνει τελικά βήματα μπροστά στην ογκολογική φροντίδα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια;

Ο καρκίνος καταγράφει μία σταθερά αυξητική τάση και αφορά τον καθένα μας, κάθε άτομο και οικογένεια, είτε από τη σκοπιά της πρόληψης είτε από αυτήν του ασθενούς ή του φροντιστή.

Το 2020 διαγνώστηκαν 3 εκατ. ογκολογικοί ασθενείς στην Ευρώπη και 62.000 στην Ελλάδα. Την ίδια χρονιά είχαμε πάνω από 1,2 εκατ. θανάτους στην ΕΕ και 33.000 στη χώρα μας. Και ασφαλώς στο δύσκολο αυτό κάδρο προστίθεται το φορτίο της πανδημίας COVID-19, καθώς υπολογίζεται ότι 100 εκατομμύρια προληπτικές εξετάσεις δεν πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας και 1 εκατομμύριο περιπτώσεις καρκίνου δεν διαγνώστηκαν στην Ευρώπη.

Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά δεν πρέπει να μας απομακρύνουν από τη συνολική εικόνα. Εχουμε πετύχει σημαντικές νίκες έναντι του καρκίνου τα τελευταία χρόνια και το μέλλον επιφυλάσσει ακόμη μεγαλύτερα επιτεύγματα, με δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη αφορά εμάς, τις βιο-φαρμακευτικές εταιρείες και τη δέσμευσή μας να παραμείνουμε προσηλωμένοι στην έρευνα και ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών. Ομως, η δεύτερη αναγκαία προϋπόθεση αφορά την καλύτερη, καθολική, ποιοτική πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και εδώ εντοπίζεται ο κρίσιμος ρόλος των υγειονομικών συστημάτων.

Επομένως, πιστεύετε ότι χάρη στη φαρμακευτική καινοτομία οι λέξεις καρκίνος και ελπίδα δεν είναι πλέον ασύμβατες;

Ασφαλώς, και μάλιστα η ελπίδα στον καρκίνο δεν είναι κάτι που ανάγεται στη σφαίρα του μέλλοντος. Η ελπίδα βρίσκεται και ανθίζει στο παρόν, καθώς τόσο η ανοσοθεραπεία όσο και η εξατομικευμένη ιατρική έχουν θέσει την ογκολογική φροντίδα σε μία νέα τροχιά με εντυπωσιακά αποτελέσματα για την ποιότητα και το προσδόκιμο ζωής των ασθενών με καρκίνο.

H Bristol Myers Squibb βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτής της παγκόσμιας προσπάθειας. Για παράδειγμα, χάρη στις καινοτόμες θεραπείες μας στην ανοσο-ογκολογία, πάνω από το 50% των ασθενών με μελάνωμα ή καρκίνο του νεφρού υπερβαίνει σήμερα την πενταετή επιβίωση, ενώ στο παρελθόν η μέση επιβίωση κυμαινόταν από 8 έως 18 μήνες. Μάλιστα, η δέσμευσή μας για περαιτέρω πρόοδο στην αντιμετώπιση του καρκίνου μεταφράζεται σε επένδυση πάνω από 11 δισ. δολάρια παγκοσμίως στην κλινική έρευνα και ανάπτυξη. Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσό ξεπέρασε τα 10 εκατ. ευρώ την τελευταία πενταετία με 53 κλινικές δοκιμές σε εξέλιξη και τη συμμετοχή άνω των 1.300 ασθενών.

Ωστόσο αναφέρατε ότι η έτερη αναγκαία προϋπόθεση για την απόκριση έναντι του καρκίνου σχετίζεται με το ίδιο το Σύστημα Υγείας…

Ενα από τα διδάγματα της πανδημίας ήταν ότι όταν τα κράτη ιεραρχούν ως προτεραιότητα μία υγειονομική πρόκληση βρίσκουν και τους πόρους για να την αντιμετωπίσουν έγκαιρα και αποτελεσματικά. Για αυτό άλλωστε το 2020 είδαμε μία σημαντική αύξηση των δημόσιων δαπανών υγείας ως ποσοστό του ΑΕΠ σε όλα τα μέλη της ΕΕ -συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας – που μεσοσταθμικά ξεπέρασε το 1%. Ωστόσο, οι πόροι αυτοί κατευθύνθηκαν αποκλειστικά στις έκτακτες ανάγκες της πανδημίας και δεν ανακούφισαν έστω μερικώς διαχρονικές ανεπάρκειες της διαχείρισης των χρόνιων νοσημάτων και ειδικότερα του καρκίνου.

Ποιο είναι λοιπόν το χρηματοδοτικό πλαίσιο στο οποίο εκτείνεται η ογκολογική φροντίδα στην Ελλάδα; Οι δημόσιες δαπάνες υγείας μειώθηκαν κατά 41% από το 2009 έως το 2019, ενώ η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη συρρικνώθηκε κατά 45% στην ίδια δεκαετία. Στο νοσοκομειακό περιβάλλον, όπου χτυπά ο παλμός της φροντίδας των ασθενών με καρκίνο, η δαπάνη για φάρμακα μειώθηκε 20% από το 2015 έως το 2019 και η υπέρβασή της, που ξεπερνά το 100%, καλύπτεται από τη φαρμακοβιομηχανία μέσω υποχρεωτικών πληρωμών που απειλούν τη βιωσιμότητα του υγειονομικού συστήματος. Ταυτόχρονα, πρόσφατα νομοθετήθηκαν νέες επιβαρύνσεις που πλήττουν την καινοτομία, όπως η επιβολή επιπλέον υποχρεωτικής έκπτωσης 5% και η μετακύληση του βάρους της υπέρβασης από φθηνότερα στα ακριβότερα καινοτόμα νοσοκομειακά φάρμακα. Πρόκειται για ένα ανεπαρκές, ασφυκτικό περιβάλλον υποχρηματοδότησης, μία σαθρή βάση πάνω στην οποία δύσκολα μπορεί να ευδοκιμήσει οποιαδήποτε ουσιαστική μεταρρύθμιση.

Συνεπώς, η βελτίωση της ογκολογικής φροντίδας και η διασφάλιση των ασθενών με καρκίνο σε καινοτόμες θεραπείες προϋποθέτουν νέους, επιπρόσθετους πόρους;

Αυτό καθίσταται προφανές από τα ίδια τα διαθέσιμα δεδομένα και νομίζω ότι συμφωνούν πλέον όλοι οι εταίροι, συμπεριλαμβανομένης της Πολιτείας, ακόμη και αν δεν προχωρά σε μία τέτοια αναγκαία ενίσχυση. Μόνο μία αύξηση της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης στα νοσοκομεία θα μας επέτρεπε να γεφυρώσουμε το χάσμα ανάμεσα στη σημερινή υποχρηματοδότηση και τις πραγματικές, τεκμηριωμένες, ανάγκες υγείας των ογκολογικών ασθενών.

Στην κατεύθυνση αυτή, η Πολιτεία έχει στη διάθεσή της καινοτόμα χρηματοδοτικά εργαλεία και βέλτιστες πρακτικές που προτείνουν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και άλλοι διεθνείς και περιφερειακοί οργανισμοί. Για παράδειγμα, η δέσμευση ενός ποσοστού ειδικών φόρων σε προϊόντα με επιβλαβή επίπτωση στον καρκίνο θα μπορούσε να ενισχύσει την ογκολογική φροντίδα από την πρόληψη και τον προσυμπτωματικό έλεγχο μέχρι την πρόσβαση στη φαρμακευτική καινοτομία και την παρηγορητική φροντίδα. Παράλληλα θα λειτουργούσε παιδευτικά προς τον πολίτη, ιδίως αν συνοδευθεί από ένα χαμηλότερο ειδικό φόρο σε προϊόντα όπως τα φρούτα και τα λαχανικά.

Είναι όμως η αντιμετώπιση της υποχρηματοδότησης η μόνη αναγκαία συνθήκη για την αποτελεσματικότερη εθνική απόκριση στον καρκίνο; Υστέρηση καταγράφουμε και στο σκέλος των διαθρωτικών μέτρων…

Πράγματι, δεν αρκούν οι επιπλέον πόροι από μόνοι τους. Οφείλουμε να διασφαλίσουμε και ότι οι πόροι αυτοί κατανέμονται με τον πλέον βέλτιστο και αποτελεσματικό τρόπο. Πώς το επιτυγχάνουμε αυτό; Μέσα από διαθρωτικές μεταρρυθμίσεις όπως η εφαρμογή θεραπευτικών πρωτοκόλλων, το μητρώο ογκολογικών ασθενών, η ηλεκτρονική συνταγογράφηση στα νοσοκομεία, καθώς και καινοτόμα εργαλεία όπως η σάρωση ορίζοντα για νέες θεραπείες και ένα θεσμικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για την έγκαιρη αποζημίωση εξετάσεων βιοδεικτών που σε πολλές περιπτώσεις αποτελούν προϋπόθεση για τη χορήγηση ανοσο-ογκολογικών φαρμάκων. Τα μέτρα αυτά έχουν εξαγγελθεί πολλές φορές, ορισμένα βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης, ωστόσο είναι επιτακτικές πλέον όσο ποτέ η επιτάχυνση και η πλήρης αξιοποίησή τους.

Ποιο θα ήταν το επίμετρο που θα βάζατε στη συζήτησή μας;

Θα μείνω στη λέξη ελπίδα. Η φαρμακευτική καινοτομία και η εξατομικευμένη ιατρική έχουν ανοίξει και ανοίγουν απεριόριστους ορίζοντες στην αντιμετώπιση του καρκίνου και μετατρέπουν την ελπίδα σε συναρπαστικά επιτεύγματα ζωής. Οφείλουμε ο καθένας από την πλευρά του να εργαστούμε σκληρά και να συνεργαστούμε, ώστε τα άλματα της επιστήμης να φτάνουν έγκαιρα και χωρίς εμπόδια στον ασθενή με καρκίνο.