Η υπερθέρμανση του πλανήτη λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει οδηγήσει σε αξιοσημείωτη αύξηση των ακραίων κυμάτων ζέστης, τα οποία ενέχουν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας. Οι νεφροί διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προστασία του ανθρώπου από τη ζέστη και την αφυδάτωση, αλλά ταυτοχρόνως αποτελούν όργανο που πλήττεται από τις υψηλές θερμοκρασίες. Η νεφρολιθίαση είναι μία επώδυνη διαταραχή, η οποία προσβάλλει σχεδόν έναν στους δέκα ανθρώπους κάποια στιγμή στη ζωή τους. Η συχνότητά της αυξάνεται συνεχώς την τελευταία 20ετία και πλέον νεότερες μελέτες καταδεικνύουν την κλιματική αλλαγή ως έναν από τους συμβάλλοντες παράγοντες.

Η νεφρολιθίαση αποτελεί διαταραχή του μεταβολισμού των ιχνοστοιχείων στον οργανισμό. Συχνά είναι ασυμπτωματική, αλλά ενίοτε εκδηλώνεται με πόνο, αίμα στα ούρα (αιματουρία) ή/και με ουρολοίμωξη.

Τα συμπτώματα αυτά αναπτύσσονται όταν ένας λίθος, ο οποίος σχηματίζεται στα ούρα καθώς αυτά παράγονται στους νεφρούς, εισέλθει στον ουρητήρα και αρχίζει την κάθοδό του προς την ουροδόχο κύστη. Το φαινόμενο μπορεί να είναι μεμονωμένο ή υποτροπιάζον.

Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι αυξημένες περιβαλλοντικές θερμοκρασίες αυξάνουν τον κίνδυνο αναπτύξεως νεφρολιθίασης και μάλιστα της συμπτωματικής μορφής της. Οι πρώτες ενδείξεις για συσχέτιση της περιβαλλοντικής θερμοκρασίας με τη νεφρολιθίαση εγέρθηκαν από την παρατήρηση ότι τα περιστατικά αυξάνονται κατά τους θερμούς μήνες του έτους και είναι αυξανόμενα από Βορράν προς Νότο στο δυτικό ημισφαίριο της Γης.

Πιο πρόσφατα, ερευνητικές ομάδες σε ΗΠΑ, Ευρώπη και αλλού άρχισαν να δημοσιεύουν δεδομένα που δείχνουν ότι μέσα σε λίγες ημέρες (από 2 έως 20, αναλόγως με τη μελέτη) από ένα κύμα καύσωνα, αυξάνονται τα περιστατικά νεφρολιθίασης.

Αλλες μελέτες έδειξαν ότι κάθε αύξηση της περιβαλλοντικής θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό Κελσίου (1oC) πάνω από το φυσιολογικό για την εποχή σε έναν τόπο, συνοδεύεται από αύξηση κατά 4% του κινδύνου αναπτύξεως νεφρολιθίασης.

Η θερμοκρασία στην Ελλάδα

το 2021

Η χώρα μας έχει ήδη πληγεί από την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με έκθεση που δημοσίευσε πέρυσι η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία, τον Ιούνιο του 2021 καταγράφηκε θετική απόκλιση από τις κανονικές τιμές της περιόδου 1971-2000, που έφτασε στους 0,8oC. Ο θερμότερος Ιούνιος στη χώρα μας ήταν εκείνος του 2012, με απόκλιση της μέσης θερμοκρασίας κατά 2,2oC πάνω από τις κανονικές τιμές.

Αντίστοιχα, ο  Ιούλιος 2021 ήταν ο δεύτερος θερμότερος μετά από εκείνον του 2012, με μέση θερμοκρασία 28,8oC (2,5oC πάνω από τις κανονικές τιμές της περιόδου 1971-2000). Ο δε Αύγουστος  2021 ήταν ο θερμότερος, με μέση μηνιαία θερμοκρασία 28,8oC (ή 2,92oC πάνω από τις κανονικές τιμές).

Οι αποκλίσεις αυτές φυσικά δεν αποτελούν ελληνική πρωτοτυπία, ούτε καν ευρωπαϊκή. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο που αναμένεται να επιδεινώνεται εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα.

Στην πραγματικότητα, ο Ιούνιος 2021 ήταν για τον πλανήτη ο πέμπτος θερμότερος από το 1880, όταν άρχισαν οι πρώτες καταγραφές της θερμοκρασίας. Ο Ιούλιος 2021 ήταν για τον πλανήτη ο θερμότερος Ιούλιος από το 1880, ενώ ο Αύγουστος 2021 ήταν ο έκτος θερμότερος, σύμφωνα με την ίδια έκθεση.

Η νεφρολιθίαση και η ζέστη

Η αυξημένη ζέστη μπορεί να ευνοεί τη νεφρολιθίαση επειδή επηρεάζει το ισοζύγιο του ύδατος στον οργανισμό. Η αυξημένη εξάτμιση του ιδρώτα στη ζέστη, οδηγεί σε σημαντικές απώλειες υγρών. Αν αυτά δεν αναπληρωθούν, το επακόλουθο είναι παραγωγή από τους νεφρούς πυκνών ούρων, τα οποία περιέχουν μεγάλες συγκεντρώσεις από τις ουσίες (π.χ. ασβέστιο, οξαλικά και φωσφορικά άλατα) που δημιουργούν τους λίθους.

Τα πυκνά ούρα δημιουργούν ιδανικές συνθήκες για την κρυσταλλοποίηση των ουσιών αυτών. Αναλόγως με τις ουσίες που έχουν κρυσταλλοποιηθεί, οι νεφρικοί λίθοι χωρίζονται σε λίθους ασβεστίου (οξαλικού και φωσφορικού), λίθους ουρικού οξέος, φλεγμονώδεις λίθους και λίθους κυστίνης.

Για να καταλάβει κάποιος αν ενυδατώνεται καλά, δεν έχει παρά να κοιτάξει το χρώμα των ούρων του. Αν είναι σχεδόν διάφανο, τότε ο οργανισμός του είναι καλά ενυδατωμένος. Αν, όμως, είναι κίτρινο ή σκούρο κίτρινο, τότε πρέπει να αυξηθεί η πρόσληψη υγρών.

Πόσα υγρά χρειαζόμαστε

το καλοκαίρι

Η ακριβής ποσότητα των υγρών που πρέπει να καταναλώνει κάποιος εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνονται η ηλικία, η εποχή του χρόνου, το επίπεδο της φυσικής δραστηριότητας και η διατροφή, δεδομένου ότι σημαντικό ποσοστό των υγρών που προσλαμβάνουμε προέρχονται από τα τρόφιμα (π.χ. από φρούτα, λαχανικά, σούπες, γιαούρτια κ.λπ.).

Ρόλο παίζει και η υποκείμενη κατάσταση της υγείας, διότι ότι οι πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα πρέπει να προσέχουν την πρόσληψη υγρών.

Οι βασικές αρχές για την πρόληψη της νεφρολιθίασης το καλοκαίρι είναι πρόσληψη τουλάχιστον 2,5 λίτρων υγρών το 24ωρο (για να αραιώνουν τα συστατικά της κρυστάλλωσης στα ούρα), εκτός κι αν κάποιος γυμνάζεται ή ασκεί βαρύ χειρωνακτικό επάγγελμα (τότε χρειάζεται ακόμα περισσότερα υγρά), και αποφυγή της υπερκατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, άλατος και ασβεστίου (οι ενήλικοι χρειάζονται δύο-τρία γαλακτοκομικά την ημέρα, όχι περισσότερο). Καλό είναι επίσης να καταναλώνουμε ένα ποτήρι φυσικό χυμό από πορτοκάλι ή άλλο εσπεριδοειδές την ημέρα (χωρίς προσθήκη ζάχαρης).

Ο Ηρακλής Δ. Πούλιας MD είναι χειρουργός ουρολόγος, τ. διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής ΓΝΑ Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ