Κίνημα 5 Αστέρων και άμεση δημοκρατία

Το Κίνημα των 5 Αστέρων που προκάλεσε καινούργια κυβερνητική κρίση στην Ιταλία -την προηγούμενη την είχε προκαλέσει η Λέγκα του Βορρά το 2019- διαφέρει από τους υπόλοιπους κεντροαριστερούς σχηματισμούς σε δύο βασικά σημεία: αντιτίθεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και περιλαμβάνει στο πρόγραμμά του την ιδέα της άμεσης δημοκρατίας. Οι δύο αυτές θέσεις συνυφαίνονται εφόσον η ΕΕ θεωρείται γραφειοκρατική, ελιτιστική και μη συμμετοχική: ως προς τον αντι-ευρωπαϊσμό το Κίνημα των 5 Αστέρων συμφωνεί με τη λαϊκή δεξιά και την άκρα αριστερά, οι οποίες, εξαιτίας του επαρχιωτισμού και του εθνικισμού τους, απορρίπτουν την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Επιπλέον, η άκρα αριστερά απαιτεί άμεση δημοκρατία, χωρίς να είναι απολύτως σαφές τι ακριβώς εννοεί εφόσον δεν πιστεύει στη δημοκρατία αλλά μάλλον σε μια αφηρημένη «λαϊκή θέληση». Θεωρητικά πάντως, προτείνει ένα πολιτικό σύστημα στο οποίο ο πολίτης αποφασίζει ο ίδιος· δεν αναθέτει τις αποφάσεις σε εκλεγμένους εκπροσώπους. Είναι δυνατό αυτό; Κι αν είναι, σε ποιο βαθμό; Εδώ νομίζω ότι έγκειται το δομικό σφάλμα του Κινήματος των 5 Αστέρων που, μαζί με τη Λέγκα του Βορρά και τους Αδελφούς της Ιταλίας, δεν αφήνουν τη χώρα τους να σταθεροποιηθεί και να ξαναμπεί στον δρόμο της ανάπτυξης. Σε ευρωπαϊκή κλίμακα πρόκειται για το δομικό σφάλμα όλων των πολιτικών δυνάμεων που θεωρούν τη φιλελεύθερη ευρωπαϊκή δημοκρατία ανεπαρκή, ταξικά μεροληπτική και υποταγμένη στις ανάγκες του καπιταλισμού.