Πώς απεικονίζεται ένας πόλεμος σε φωτογραφίες; Με βομβαρδισμένα κτίρια στο κέντρο μιας πόλης, με παιδιά που παίζουν σε κατεστραμμένες παιδικές χαρές, με γυναίκες που κοιτάνε με απελπισία ό,τι απέμεινε από το νοικοκυριό τους έπειτα από πυραυλική επίθεση… Ή με φαντάρους που χοροπηδάνε πάνω σε ένα τανκ που έχουν καταστρέψει. Ολες αυτές τις εικόνες τις έχουμε δει και από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Στην εποχή του βίντεο και της άμεσης ενημέρωσης με ζωντανή εικόνα, οι φωτογραφίες δεν έχουν καθόλου μικρό μερίδιο στη μάχη της επικοινωνίας των εμπολέμων. Η έκφραση σε ένα πρόσωπο, που απεικονίζει ο φωτογράφος, το απόκοσμο φως στην πόλη, η γωνία που μας αφήνει να κρυφοκοιτάξουμε το δράμα, έχουν τεράστια δύναμη. Και, σε αντίθεση με την κινούμενη εικόνα που χάνεται και προχωράει παραπέρα, η φωτογραφία μένει και μπορούμε να την παρατηρήσουμε για όσο θέλουμε ή αντέχουμε!

Δεν μας εκπλήσσει λοιπόν ότι τόσοι φωτογράφοι απαθανατίζουν σκηνές του πολέμου και ξέρουμε ότι ομάδες επικοινωνίας της ουκρανικής κυβέρνησης αξιολογούν φωτογραφίες και τις διοχετεύουν ανάλογα με το μήνυμα που θέλουν να περάσουν. Οι εικόνες της καταστροφής ενός εμπορικού κέντρου προκαλούν οργή, οι φωτογραφίες ζευγαριών που αποχωρίζονται μπορούν να προκαλέσουν συγκίνηση και ταύτιση σε εκατομμύρια ανθρώπους.

Και πάμε τώρα στις φωτογραφίες της Ολένα Ζελένσκα στη «Vogue» (κάποιες με τον σύζυγό της). Παραδέχομαι ότι θα έδινα πολλά για να ήμουν σε μια γωνιά και να ακούω τις συζητήσεις που θα άνοιξαν στο Προεδρικό Μέγαρο μόλις έφτασε η πρόταση από τη «Vogue» να έρθει στο Κίεβο η εξαιρετική Annie Leibovitz για μια σειρά φωτογραφιών της πρώτης κυρίας. Μπορώ να φανταστώ κάποιους συμβούλους του Ζελένσκι να τον παρακαλάνε να μην το δεχτούν με τίποτα. «Την ώρα της μάχης; Και στη “Vogue”;».

Μπορεί κάποιος να πει ότι υπερίσχυσε η ματαιοδοξία του προεδρικού ζευγαριού, με την πεποίθηση ότι είναι μέρος της Ιστορίας και μια φωτογράφιση αυτού του επιπέδου θα μείνει για χρόνια ως συμβολική εικόνα της εποχής τους. Είναι πιθανό. Αλλά πιστεύω ότι, όσο και αν κολάζει κάποιους η απόφασή τους αυτή, οι Ζελένσκι επέδειξαν συνέπεια σε αυτό που κάνουν καιρό τώρα. Η Ολένα Ζελένσκα έχει δώσει συνεντεύξεις και έχει φωτογραφιστεί για μεγάλα ευρωπαϊκά έντυπα προβάλλοντας τις ουκρανικές θέσεις. Η φωτογράφιση της Leibovitz είναι καλά μελετημένη και σίγουρα δεν είναι φωτογράφιση «μόδας». Αυτό που έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι η επιλογή του ίδιου του περιοδικού να κάνει ένα τέτοιο εξώφυλλο. Και συμβολίζει κάτι πολύ σημαντικό, που πρέπει να προσέξουμε. Πόλεμοι γίνονται και στην Αφρική και στη Συρία. Θα σκεφτόταν ποτέ η «Vogue» να κάνει εξώφυλλο τη σύζυγο ενός από τους εκεί εμπολέμους; Οχι βέβαια… Η επιλογή της Ολένα Ζελένσκα δείχνει ότι για τον δυτικό κόσμο η Ουκρανία είναι μέρος της. Το προεδρικό της ζευγάρι είναι «δικοί μας»!

Αυτός ακριβώς είναι και ο στόχος της ουκρανικής ηγεσίας. Να κάνει τον κόσμο στη Δύση να νιώσει «δικούς του» τους Ουκρανούς. Προχθές είδαμε φωτογραφίες νέων παιδιών να αψηφούν τη νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας και να πίνουν τα ποτά τους δίπλα στο ποτάμι στο Κίεβο. Ποιος Ευρωπαίος δεν ταυτίζεται με αυτή την εικόνα;

Και είναι πολύ ενδιαφέρον ότι δεν έκαναν απλώς τη φωτογράφιση για τη «Vogue»,αλλά άφησαν να βγει στο Instagram και βίντεο από την προετοιμασία (μακιγιάζ, χαλαρή πρόβα). Μας λένε: «Δεν σας υποτιμάμε – ξέρουμε ότι γνωρίζετε τους κανόνες του παιχνιδιού»! Δύσκολα να φανταστούμε καλύτερη χρήση της άμεσης επικοινωνίας με το δυτικό κοινό…Θα μου πείτε, ασχολούμαστε με αυτά την ώρα που σκοτώνονται άνθρωποι; Μα, δεν έχετε καταλάβει πόσο έχουμε αποστασιοποιηθεί από την πραγματικότητα του πολέμου έτσι κι αλλιώς; Και μήπως ήταν διαφορετικά όταν οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο (προτού εμπλακούν) μέσα από τα σκηνοθετημένα εξώφυλλα του «Time»;

Ο Χάρης Γούλιος είναι επικοινωνιολόγος, διευθυντής Marketing του Mega