Πέρα από την αποτύπωση της δημοτικότητας των κομμάτων, έχει σημασία να κοιτάει κανείς τις έρευνες σε βάθος χρόνου και με μεγάλη προσοχή στα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους. Διότι εκεί κρύβονται συνήθως τα μεγάλα και τα δύσκολα. Μια γενική εικόνα είναι ότι το πολιτικό σύστημα πιέζεται πολύ και παραμένει ακόμη βαθύ το έλλειμμα αντιπροσώπευσης και οι γενεακές αποκλίσεις. Τα κόμματα, ως θεσμός της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, αντιμετωπίζονται, σε πολύ μεγάλο ποσοστό, με αισθήματα αδιάφορα ή και αρνητικά. Ενώ και οι ιδεολογικές ταυτότητες, απαραίτητο συστατικό της υγιούς δημοκρατικής «σύγκρουσης», μοιάζουν να επιβεβαιώνουν περισσότερο παραδοσιακά, τελετουργικά, συμβολικά. Αυτά είναι ευρήματα που εξηγούνται, ίσως, μετά πάνω από μια δεκαετία διαδοχικών κρίσεων. Αυτό όμως δεν τα κάνει λιγότερο ανησυχητικά. Οι πολιτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών στην Ευρώπη, άλλωστε, θα πρέπει να μας κάνουν σαφές ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν είναι καθόλου δεδομένη και η πρόοδος δεν είναι αυτονοήτως γραμμική.

ΤΖΙΝΑ ΜΟΣΧΟΛΙΟΥ