Το βάρος της ιστορίας

Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ είχε το ιδιότυπο προνόμιο όχι μόνο να γράψει ιστορία αλλά και να ζήσει την έμπρακτη ιστορική ετυμηγορία για όσα έπραξε. Προφανώς δεν ήταν αυτός που «διέλυσε» την ΕΣΣΔ: η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και των κρατών γύρω από αυτή ήταν αποτέλεσμα των εκρηκτικών αντιφάσεων που τα διαπερνούσαν και που αργά ή γρήγορα θα έρχονταν στο προσκήνιο. Ούτε προφανώς ήταν αυτός που «γκρέμισε» τον σοσιαλισμό, εάν αναλογιστούμε ότι η ΕΣΣΔ είχε πάψει δεκαετίες πριν να έχει σχέση με ένα όραμα κοινωνικής χειραφέτησης και «κατάργησης της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο». Αλλωστε, η «εναλλακτική» πρόταση της Κίνας ήταν ουσιαστικά επίσης η πλήρης επιστροφή στον καπιταλισμό, απλώς με διατήρηση της εξουσίας του κομμουνιστικού κόμματος. Ομως, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο Γκορμπατσόφ ήταν αυτός που εκπροσώπησε τις επιλογές που απελευθέρωσαν αυτές τις δυναμικές και πιθανώς επιτάχυναν εξελίξεις που αργά ή γρήγορα θα είχαν πάρει υλική μορφή.