Θα μπορούσε ένας μητροπολίτης, από τους μετριοπαθείς της Εκκλησίας, να διαφοροποιηθεί στην πρόσφατη απόφαση της Ιεράς Συνόδου για την εγκύκλιο κατά των αμβλώσεων που θα διαβαστεί στους ναούς στις 8 Σεπτεμβρίου;

Δημοσίως δεν το έκανε κανένας και η εκτίμηση όσων γνωρίζουν πρόσωπα και πράγματα είναι πως πολύ δύσκολα θα το έκανε ακόμη και σε ιδιωτικές συζητήσεις. Δεν είναι μόνο ότι οι συντηρητικοί μέσα στην Ιεραρχία, στο σώμα δηλαδή των 80 ιεραρχών, υπερτερούν γενικώς. Η Εκκλησία της Ελλάδος και γενικά η Ορθοδοξία αντιμετωπίζει ένα εγγενές πρόβλημα που θα παραμείνει άλυτο αν δεν βρεθεί ένας πραγματικά καινοτόμος, ρηξικέλευθος ιεράρχης, ο οποίος θα αποφασίσει να ταράξει τα βαλτωμένα νερά. Σε θέματα δογματικά, σε ζητήματα που θεωρούνται για την Ορθοδοξία «άβατο», όπως αυτό των αμβλώσεων, η Ορθοδοξία και κατ’ επέκταση η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος αδυνατούν να δείξουν ευελιξία, προσαρμοστικότητα και διάθεση για τομές και αλλαγές στην κοινωνία. Μοιραία ακόμη και οι λιγοστές μετριοπαθείς φωνές της Ιεραρχίας στοιχίζονται με το πολυπληθές «μπλοκ» των συντηρητικών ή ακόμη και υπερσυντηρητικών ιεραρχών. Για παράδειγμα, ανάμεσα στα 12 μέλη (μαζί με τον Ιερώνυμο 13) της Διαρκούς Ιερά Συνόδου που αποφάσισε να σταλεί η εγκύκλιος κατά των αμβλώσεων υπάρχουν μητροπολίτες γνωστοί για τις συντηρητικές απόψεις τους. Οπως ο αντιπρόεδρος της ΔΙΣ, ο μητροπολίτης Σάμου Ευσέβιος, μέλος της ομάδας της Μονής Χρυσοπηγής. Στην ίδια τάση, σύμφωνα με πληροφορίες, βρίσκεται και ο μητροπολίτης Φλωρίνης Θεόκλητος, αλλά και ο Σερρών Θεολόγος μολονότι είναι σχετικά νέος ηλικιακά (55 ετών).

Σε αυτή τη σύνθεση της Ιεράς Συνόδου – που άλλαξε βέβαια από την 1η Σεπτεμβρίου – υπήρχε και ένας από τους μητροπολίτες της Ιεραρχίας, ο Αργολίδος Νεκτάριος που σε αρκετά ζητήματα όπως στον κορωνοϊό τολμάει να πει την άποψή του. Θεωρείται από τις πιο μετριοπαθείς και νηφάλιες φωνές της Εκκλησίας. Ομως σε ένα τέτοιο ζήτημα που η Ιεραρχία είναι τόσο κάθετη ακόμη κι αν είχε διαφορετική άποψη εκτιμάται ότι δύσκολα θα τη διατύπωνε δημοσίως. Αυτή γενικά είναι μία στάση που ακολουθούν αρκετοί από τους ιεράρχες που έχουν απόψεις ίσως ένα κλικ πιο… προοδευτικές μέσα στην Ιεραρχία. Οι μητροπολίτες Ιλίου Αθηναγόρας, Νέας Ιωνίας Γαβριήλ, Μεσσηνίας Χρυσόστομος είναι μερικοί εξ αυτών. Προτιμούν όμως να μένουν προσηλωμένοι στο έργο τους παρά να αναλωθούν σε συγκρούσεις που μοιραία θα ήταν η συνέπεια μίας διαφοροποίησή τους στην Ιεραρχία.

Στο θέμα του εφησυχάζοντος μητροπολίτη Δωδώνης (πρώην Ζακύνθου) βέβαια η Ιερά Σύνοδος προχώρησε ακαριαία στην καταδίκη των δηλώσεών του, αφού οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές από το σύνολο της κοινωνίας και της πολιτικής σκηνής. Και πραγματικά θα ήταν αντιφατικό αν η Σύνοδος δεν αντιδρούσε από τη στιγμή που έχει μία ξεκάθαρη θέση για το θέμα των κακοποιημένων γυναικών και διαθέτει ξενώνες και ιδρύματα για τη στήριξή τους.

Εγκλωβισμένη στους τύπους

Ενας ακόμη λόγος που η Ιεραρχία και ίσως οι πιο μετριοπαθείς ιεράρχες δεν τολμούν να προχωρήσουν σε αλλαγές είναι επίσης διότι γενικά η Εκκλησία είναι εγκλωβισμένη στην τυπολατρεία και στους τύπους. Αυτό είναι κάτι που παρατηρήθηκε και στην πανδημία. Θα πρέπει να σκεφτεί κανείς ότι για τα πιο απλά, πρακτικά ζητήματα όπως το θέμα των αμφίων δεν έχει ανοίξει καμία συζήτηση. Υπάρχουν μητροπολίτες που έχουν εκμυστηρευτεί στα «ΝΕΑ» πως δεν είναι πλέον λειτουργικό, πρακτικό για έναν ιερέα να κυκλοφορεί με το ράσο, π.χ. καλοκαίρι με 40 βαθμούς αλλά πού να τολμήσει να εισηγηθεί κάτι τέτοιο…

Κι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ σ’ αυτή την Ιεραρχία έχουν αποσυρθεί – είτε λόγω ηλικίας ή θανάτου – πολλοί ακραίοι ιεράρχες και παρατηρείται και μία σημαντική ηλικιακή ανανέωση. Αποτελεί όμως ερωτηματικό αν μπορούν να τολμήσουν να εισηγηθούν αλλαγές ή να ηγηθούν πρωτοβουλιών που θα αλλάξουν την Εκκλησία της Ελλάδος.