Κοινοτοπία, το σκληρό υποκατάστατο της σιωπής

Οταν φεύγει από τη ζωή μια διασημότητα, συνήθως γράφεται ή λέγεται ότι «φεύγει ο τελευταίος ευπατρίδης» αν πρόκειται για πολιτικό, ο «τελευταίος μεγάλος σταρ» στην περίπτωση ηθοποιού, η τελευταία «μεγάλη φωνή» αν ο αποδημήσας είναι αοιδός κ.λπ. Πρόκειται πάντα για κάποιον «τελευταίο» που «σφραγίζει μια εποχή» και παίρνει και τα κλειδιά μαζί του. Ο θάνατος δι’ αυτής της υπερβολής, προσπαθεί να δηλωθεί σπαρακτικότερα, ήτοι να γίνει πιο εμπορικός επικοινωνιακά. Υπάρχει μεγάλη ανάγκη να χριστεί κάποιος οριοθέτης ενός αόριστου, φευγαλέου και ιλιγγιώδους αξιακού συστήματος. Οταν «κατακρημνίζεται» μια διασημότητα από ένα σκάνδαλο ή έγκλημα, αφού περάσει ένα διάστημα συντριπτικών κειμένων-χτυπημάτων, συνήθως ακολουθεί μια συγχωρητική περίοδος, με ελεητικά κείμενα: «Συγκλονίζει η εξομολόγηση του τάδε, που ζει εξαθλιωμένος…». Παλιότερα, γινόταν χρήση της λέξης «ράκος», ιδίως για χασογκόληδες ποδοσφαιριστές. Λυρικά ή καταγγελτικά ή ελεητικά ή σαρκαστικά κείμενα, συχνά είναι μια συρραφή αισθηματικών ιστορημάτων, μια διήγηση με τους όρους ψυχαγωγικού λαϊκού αναγνώσματος, που έχει όμως μέσα του, κρίσιμα δομικά στοιχεία αφήγησης: θάνατο, αποθέωση, αμαρτία, συμπόνια ή εκτέλεση. «Εφυγε ξεχασμένος από όλους». Να μια προδέσμευση συναισθηματική του αναγνώστη. Η πιο προβλέψιμη εκδοχή κοινοτοπίας, βρίσκεται στις δηλώσεις πολιτικών με αφορμή κάποια επέτειο. Εκεί όλοι «τιμούν», όλοι «διδάσκονται», όλοι κουβαλάνε στο προσωπικό τους ληξιαρχείο κάποιο «παράδειγμα», κάποια σπουδαία «παρακαταθήκη». Οι πολιτικές, επετειακές δηλώσεις ανήκουν στην ίδια υφολογική κατηγορία με τις γραπτές ομιλίες. Οι λογογράφοι χτενίζουν το Διαδίκτυο, τα πιο εμπορικά κείμενα είναι ψηλά άρα τα διαβάζουν άμεσα όλοι κι έτσι, γράφουν τον λόγο που θα εκφωνήσει ο πολιτικός, μεταφερόμενοι χαρμόσυνα στα ανίκητα κλισέ. Οι ομιλίες δεν έχουν ενσωματώσει μόνο τα μορφολογικά στοιχεία δηλώσεων, αλλά και την υποκριτική. Ετσι μπορείς να δεις ρήτορα να «διαβάζει» υπναλέα παριστάνοντας τον ήρεμο, να ανεβάζει ντεσιμπέλ παριστάνοντας τον αγανακτισμένο, να συμβουλεύεται τις σημειώσεις του (λογογράφου του) ακόμα για το «ευχαριστώ» στο κλείσιμο της ομιλίας. Στους λόγους επιβιώνουν οι φροντιστηριακές «εκθέσεις ιδεών».