Αναζήτηση
Στις 6 (-7) Σεπτεμβρίου συμπληρώθηκαν 67 χρόνια από το συστηματικό τουρκικό πογκρόμ στην Κωνσταντινούπολη. Πρόκειται για τα λεγόμενα «Σεπτεμβριανά», που έλαβαν χώρα και με την ανοχή, αν όχι και την προτροπή, τουλάχιστον των Βρετανών, που εκείνη την περίοδο ήθελαν να αποδυναμώσουν τον αντιαποικιοκρατικό αγώνα των Ελληνοκυπρίων. Το πογκρόμ εκείνο, σε συνδυασμό με άλλες βίαιες πολιτικές επιλογές των τουρκικών κυβερνήσεων τα επόμενα χρόνια, συμπεριλαμβανομένων και των μαζικών απελάσεων Ελλήνων από την Τουρκία το 1964-1965, οδήγησε στη σχεδόν ολοσχερή εξάλειψη του ελληνογενούς στοιχείου από τη γείτονα. Πρόκειται για γεγονότα που δεν έχουν τύχει ευρύτερης συζήτησης, ούτε και σε συγκριτικές μελέτες για τον εθνικισμό στην Ευρώπη, ίσως στο πνεύμα μιας προσπάθειας επούλωσης σχετικά πρόσφατων τραυματικών εμπειριών με την Τουρκία.
Την ίδια ημέρα πριν από 353 έτη, στις 6 Σεπτεμβρίου 1669, υπογράφηκε η συνθήκη παράδοσης της Κρήτης από τους Βενετούς στους Οθωμανούς. Ο κρητικός πόλεμος ήταν από τα σημαντικότερα πολιτικά και πολεμικά γεγονότα σε ολόκληρη σχεδόν την Ευρώπη τον 17ο αιώνα, καθώς η Βενετία στα 24 χρόνια του πολέμου είχε κινητοποιήσει πλήθος συμμαχικών και μισθοφορικών δυνάμεων από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Ιταλικές, γαλλικές, αγγλικές, γερμανικές πηγές καταδεικνύουν τη σπουδαιότητα του μακροχρόνιου εκείνου πολέμου, καθώς συχνά αναφέρονται σε αυτόν όχι απλώς ως περιφερειακή σύρραξη για τον έλεγχο ενός (ελληνικού, ως προς την πλειονότητα του πληθυσμού του) νησιού στην Ανατολική Μεσόγειο αλλά ως αναμέτρηση ανάμεσα σε δύο πολιτισμικούς και θρησκευτικούς πόλους.
Η τουρκική πλευρά, όπως μας πληροφορούν κείμενα/ντοκουμέντα της εποχής, ως αιτία για την εισβολή στην Κρήτη προέβαλε την απαγωγή μιας (ή περισσότερων) υψηλά ιστάμενης γυναίκας (ή γυναικών, «σουλτάνας» ή «σουλτανών», όπως αποκαλούνται στις πηγές) και άλλων αξιωματούχων από μαλτέζους ναυτικούς, οι οποίοι κατέφυγαν στην Κρήτη για να προστατευθούν. Ο σουλτάνος βρήκε την αφορμή, λένε οι σχετικές αφηγήσεις, να διατάξει την εισβολή στο νησί. Η ιστορία αυτή ήταν τόσο διαδεδομένη που πέρασε ακόμη και στη νοτιοσλαβική προφορική ποιητική παράδοση. Σε κάποιο δυσεύρετο σήμερα αλλά εξαιρετικά σημαντικό κείμενο, ένας εύστροφος γερμανός σχολιαστής των συμβάντων, ο οποίος έγραφε λίγο μετά την κατάκτηση της Κρήτης, αποδόμησε την πρόφαση αυτή του σουλτάνου παραλληλίζοντας την επιθετικότητά του με αυτήν του λύκου σε μύθο που αποδίδεται στον Αίσωπο, τον «σοφό δημιουργό μύθων» και «φιλόσοφο», όπως τον αποκαλεί. Σε εκείνον τον μύθο ο λύκος, θέλοντας να ξεδιψάσει σε ένα ποτάμι, κατηγορεί ένα αρνί, που πίνει από κάποιο σημείο πιο χαμηλά στον ρου του ποταμού, πως δήθεν ταράζει και θολώνει το νερό του λύκου. Οταν το αρνί διαμαρτύρεται, λέγοντας ότι αυτό είναι παράλογο, αφού ο λύκος στέκεται πιο ψηλά από το ίδιο το αρνί και τα νερά του ποταμού εκεί δεν μπορούν να θολώσουν, ο λύκος, προσπαθώντας να βρει άλλη δικαιολογία, κατηγορεί το αρνί ότι πριν από έναν χρόνο είχε βρίσει τον πατέρα του λύκου. Το αρνί απαντά ότι τότε ήταν ακόμη αγέννητο και ο λύκος, μη βρίσκοντας άλλη κατηγορία, ξεσπά: «Επειδή εσύ έχεις δικαιολογίες για τα πάντα, νομίζεις ότι εγώ δεν θα σε κατασπαράξω»; Ο μύθος τελειώνει με το εξής επιμύθιο: «οἷς ἡ πρόθεσίς ἐστιν ἀδικεῖν, παρ᾽ αὐτοῖς οὐδὲ δικαία ἀπολογία ἰσχύει».
Οπως ο σουλτάνος λίγο πριν από την έναρξη του βενετοτουρκικού πολέμου στην Κρήτη, ή η κυβέρνηση και το παρακράτος του Μεντερές και του Φατίν Ρουστού Ζορλού και οι σύμμαχοί της το 1955 είχαν κατασκευάσει ανυπόστατες αιτιάσεις εναντίον των αντιπάλων τους, ή όπως κάνουν τόσοι άλλοι δημοκόποι ηγέτες ανά τους αιώνες και ανά την υφήλιο, έτσι σήμερα και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στο θολωμένο από τα γκρίζα νερά της «γαλάζιας πατρίδας» του μυαλό του, σχεδιάζει προβοκατόρικα, πολύ πιθανόν μέσα στον Σεπτέμβριο του 2022 (;), κάποια καινούργια σεπτεμβριανά τετελεσμένα, από τα οποία η Ελλάδα δεν θα είναι εύκολο να ξεμπλέξει. Το παράλογο των αιτιάσεων και των αιτημάτων του δείχνει να μην πτοεί τον ίδιο και να μη θορυβεί επαρκώς και τους εταίρους μας, που είναι και δικοί του εταίροι. Το εγγύς μέλλον θα κρίνει κατά πόσο και σε αυτή την περίπτωση ισχύει το επιμύθιο: «οἷς ἡ πρόθεσίς ἐστιν ἀδικεῖν, παρ᾽ αὐτοῖς οὐδὲ δικαία ἀπολογία ἰσχύει».
