Με τη μερική επιστράτευση 300.000 εφέδρων, ο Βλαντίμιρ Πούτιν επέλεξε την κλιμάκωση απέναντι στον ουκρανικό στρατό που ανακαταλαμβάνει περιοχές στα ανατολικά. Υπό την πίεση που δέχεται σε στρατιωτικό επίπεδο, ο επικεφαλής του Κρεμλίνου πρέπει να προσπαθήσει να φιμώσει την κριτική των ρώσων εθνικιστών που είναι επιφυλακτικοί για την κατάσταση αλλά και τη δυσαρέσκεια των πολιτών του, στους οποίους είχε υποσχεθεί ότι η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» δεν θα τους αφορούσε. «Αυτό που μπορεί να απειλήσει τον Πούτιν είναι ένα αδιέξοδο στην Ουκρανία», παρατηρεί ο Ζαν-Ρομπέρ Ραβιό, καθηγητής ρωσικών και μετασοβιετικών σπουδών στο πανεπιστήμιο της Ναντέρ. «Από ρωσικής πλευράς, δεν βρισκόμαστε σε πολιτική κρίση, έστω και μικρή. Δεν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί. Πράγμα που δεν αποκλείει βέβαια, ότι μπορεί να συμβεί». Στην πραγματικότητα, «είναι σαφές ότι ο Πούτιν δεν μπορεί να χάσει αυτή τη μάχη χωρίς να χάσει το κεφάλι του», συνοψίζει ο Φιλίπ Ζελιέ αρχισυντάκτης της «Figaro», σε πρόσφατο άρθρο του. Ποια είναι όμως τα σενάρια για το μέλλον του επικεφαλής του Κρεμλίνου; αναρωτιέται η γαλλική εφημερίδα. Από τι κινδυνεύει ο Πούτιν;

1 Η απειλή των εθνικιστών

Εκ των πραγμάτων, ο ρώσος πρόεδρος επέλεξε την κλιμάκωση, με την πρόσφατη κινητοποίηση και την προβολή της πυρηνικής απειλής. Από όλα τα σενάρια, αυτό είναι το πιο αξιόπιστο, καθώς ήδη συμβαίνει. «Ακόμα και αν ο πόλεμος έχει δημιουργήσει εντάσεις, ο ίδιος ο Πούτιν είναι το σημείο ισορροπίας μεταξύ εκείνων που είναι διστακτικοί και των πιο εθνικιστών. Προς το παρόν, δεν έχει αποδυναμωθεί πολιτικά από αυτόν τον πόλεμο. Αλλά η κατάσταση μπορεί να αλλάξει, αν οι αναποδιές συνεχιστούν», σχολιάζει ο Ραβιό.

Ο Αρνό Ντουμπιέν, διευθυντής του Γαλλορωσικού Παρατηρητηρίου στη Μόσχα θεωρεί ότι «η γραφειοκρατία – περισσότερο από την κοινωνία – είναι ο αποφασιστικός παράγοντας στις ορατές και αόρατες διαδικασίες στη Ρωσία. Κατέχει την πολιτική και, σε μεγάλο βαθμό, την οικονομική εξουσία – δεν πρόκειται να την αφήσει να φύγει. Μέχρι τώρα, βλέπει τον Βλαντίμιρ Πούτιν ως εγγυητή των συμφερόντων της και πιστεύει ότι έχει περισσότερα να χάσει από ένα άλμα στο άγνωστο παρά από το status quo».

Το γεγονός παραμένει ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν επέλεξε την κλιμάκωση και «πρέπει να κερδίσει γιατί δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι έκανε λάθος», προσθέτει ο Ζουλιέν Τερόν, πολιτικός επιστήμονας, λέκτορας στο Sciences Po και ειδικός σε θέματα ασφάλειας και διεθνών συγκρούσεων. Ο Τερόν θεωρεί ότι τα δημοψηφίσματα που βρίσκονται σε εξέλιξη στα κατεχόμενα εδάφη «θα επιτρέψουν στον Πούτιν να τα θεωρήσει ρωσικά και να έχει μια πολιτική και νομική δικαιολογία για μια διακρατική σύγκρουση και, επομένως, μια κατάσταση πολέμου η οποία θα προκαλέσει ενδεχομένως μια γενική κινητοποίηση».

2 Παραίτηση για ποια διαδοχή;

Η παραίτηση φαίνεται να είναι μια «πιο σοβαρή» επιλογή από τις άλλες, σημειώνει ο Ραβιό – έτσι ο Πούτιν θα έφευγε από την εξουσία γαλήνια με ισόβια ασυλία. Βέβαια, βρίσκεται στην εξουσία εδώ και είκοσι χρόνια και δεν φαίνεται να βιάζεται να την εγκαταλείψει. Δεν έχει προσδιοριστεί διάδοχος και η εσωτερική κατάσταση δεν έχει επιδεινωθεί τόσο ώστε να δικαιολογεί μια βιαστική αποχώρηση. «Εάν η παραίτηση φανεί πιθανή, θα πρέπει πρώτα να προσδιοριστεί ο διάδοχος του Πούτιν προκειμένου να σωθεί ο “πουτινισμός”. Αλλά αυτό το πρόσωπο δεν υπάρχει ακόμη», προσθέτει.

Ωστόσο, κυκλοφορούν ορισμένα ονόματα: Ο Αλεξάντερ Μπόρτνικοφ, διευθυντής της FSB, ο Νικολάι Πατρούσεφ, γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο Σεργκέι Σοϊγκού, υπουργός Αμυνας, ο Σεργκέι Ιβάνοφ, πρώην επικεφαλής της διοίκησης του Κρεμλίνου, ή ακόμη και ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, πρώην πρόεδρος και πρωθυπουργός. Επίσης, ο Σεργκέι Σομπιάνιν, δήμαρχος της Μόσχας, και ο Βιατσεσλάβ Βολοντίν, πρόεδρος της Δούμας. «Ο Πούτιν, ο οποίος έχει φοβία για το χάος, γνωρίζει ότι μια απροετοίμαστη μεταβίβαση εξουσίας οδηγεί σε καταστροφικές μάχες εξουσίας. Είναι διχασμένος ανάμεσα στην επιθυμία του να μη δώσει καμία πληροφορία για τον διάδοχό του για να αποφύγει την παραπομπή και στην επιθυμία του να μην αφήσει τη χώρα στο χάος», εξηγεί ο Τερόν.

3 Πραξικόπημα αλλά με επικεφαλής ποιον;

Πρόκειται για μια φήμη που ψιθυρίζεται από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία. Θα μπορούσε ο Βλαντίμιρ Πούτιν να ανατραπεί με πραξικόπημα, το οποίο θα οργάνωναν άνθρωποι που έχουν βαρεθεί τους χειρισμούς του στον πόλεμο; «Δεν υπάρχει τέτοια παράδοση στη Ρωσία», λέει ο Ραβιό. Το τελευταίο πραξικόπημα, εκείνο που έγινε κατά του Γκορμπατσόφ τον Αύγουστο του 1991, απέτυχε σε τρεις ημέρες.

Και πάνω απ’ όλα, ποιος θα ηγείτο; Ο στρατός, με επικεφαλής τον υπουργό Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού, «δεν είμαι σίγουρος ότι έχει το ανάστημα ή το κίνητρο, ειδικά επειδή είναι κοντά στον Πούτιν και ο στρατός είναι ο μεγάλος χαμένος στον πόλεμο στην Ουκρανία», υποστηρίζει ο Τερόν. «Θα μπορούσε να είναι κάποιο μέλος του στενού κύκλου του Πούτιν, όπως ο Σεργκέι Ιβανόφ, πρώην επικεφαλής της προεδρικής διοίκησης; Εχει το πλεονέκτημα ότι ήταν υπεύθυνος της αμυντικής βιομηχανίας και, ως εκ τούτου, έχει δεσμούς με τον στρατό», προσθέτει. Προέρχεται όμως από την KGB και θεωρείται ότι πρόσκειται στον Πούτιν.

4 Επίθεση εις βάρος του

Είτε πρόκειται για το έργο ενός ουκρανού κομάντο είτε προέρχεται από το εσωτερικό της κυβέρνησης, μια δολοφονική επίθεση κατά του Πούτιν είναι μια επιλογή που πολλοί δυτικοί ηγέτες πιθανότατα να σκέφτονται κρυφά. «Ο ίδιος ο Πούτιν φοβάται μια επίθεση, επειδή γνωρίζει ορισμένες δυτικές πρακτικές: είδε πολύ καλά τι συνέβη στον Καντάφι, στον Σαντάμ Χουσεΐν…», εξηγεί ο Ραβιό. Αυτά τα προηγούμενα και η παράνοια του Βλαντίμιρ Πούτιν τον καθιστούν εξαιρετικά προσεκτικό, με μεγάλη προστασία γύρω του. Επιπλέον, σπάνια εγκαταλείπει τις κατοικίες του στο Σότσι και στο Νόβο-Ογκάριοβο.