Το μικρό αγόρι, μόλις τεσσάρων ετών, που μαζί με τις τρεις μεγαλύτερες αδερφές του έμειναν ορφανά, έγινε σύμβολο της Σφαγής του Διστόμου. Σήμερα, στα 82 του χρόνια, ο Αργύρης Σφουντούρης συνεχίζει τους αγώνες, συλλέγοντας υλικό για το ήδη πλούσιο αρχείο του, που εδώ και τρία χρόνια έχει δωρίσει στο Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ.

Η ζωή του ξεκίνησε με τον πιο τραγικό τρόπο. Η δολοφονία των γονιών του, συγγενών και γειτόνων του από τους Ναζί έμελλε να στιγματίσει το μικρό τότε αγόρι. Για περίπου δύο χρόνια έζησε στο χωριό, μέχρι που έφυγε για το Ζάννειο Ιδρυμα στον Πειραιά. Μάλιστα, έναν χρόνο μετά τη θηριωδία των Γερμανών τραβήχτηκε και η φωτογραφία που δείχνει τα τρία παιδιά της οικογένειας Σφουντούρη μαζί με τον παππού και τη γιαγιά τους μπροστά από το καμένο πατρικό τους σπίτι.

Στη δεύτερη αποστολή που πραγματοποίησε τον Μάρτιο του 1949 ο Ερυθρός Σταυρός της Ελβετίας, ανάμεσα στα εννέα παιδιά που επιλέχθηκαν να φύγουν για την ευρωπαϊκή χώρα ήταν και ο εννιάχρονος πια Αργύρης. Πήγε σε γερμανόφωνο σχολείο, τελείωσε το Λύκειο και επέλεξε να σπουδάσει στο Πολυτεχνείο Μαθηματικά και Φυσική. Η ειδικότητα που τον κέρδισε ήταν η Αστροφυσική κι αυτό γιατί, όπως έχει δηλώσει, από πολύ μικρό τον τραβούσαν οι αστερισμοί και παρατηρούσε με τις ώρες τον ουρανό. Στο πλαίσιο μιας διάλεξης, όταν ήταν μαθητής Γυμνασίου, έπειτα από παρότρυνση μιας καθηγήτριάς του, έστειλε επιστολή στον Αλμπερτ Αϊνστάιν, ο οποίος τον παρότρυνε να διατηρήσει το ενδιαφέρον του για την επιστήμη, καθώς, όπως του έγραψε ο μεγάλος φυσικός, «είναι φίλος για μια ζωή».

Γερμανικές αποζημιώσεις

Η πορεία της ζωής του, ωστόσο, καθορίστηκε από τον αγώνα που έκανε για την αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας για τη Σφαγή του Διστόμου αλλά και από τον αντιδικτατορικό αγώνα του. «Για μένα αυτοί είναι οι σημαντικότεροι σταθμοί στη ζωή μου», λέει χαρακτηριστικά στα «ΝΕΑ».

Η απάντηση που έλαβε, έπειτα από επιστολή του, από τη γερμανική πρεσβεία το 1992  στάθηκε η αφορμή για να ξεκινήσει τον αγώνα για να αναγνωριστεί το Ολοκαύτωμα του Διστόμου. «Για την επίσημη Γερμανία τότε όσα συνέβησαν στο χωριό μου, η σφαγή των 218 θυμάτων, ήταν απλά στο πλαίσιο του πολέμου. Μια τέτοια απάντηση δεν θα μπορούσα να την αφήσω να περάσει έτσι. Για τα επόμενα περίπου 30 χρόνια αγωνίστηκα μαζί με τους συντοπίτες μου για να αποκατασταθεί η αλήθεια», περιγράφει. Παράλληλα με τον ομαδικό δικαστικό αγώνα των Διστομιτών, έκανε αγωγή κατά του γερμανικού κράτους, αξιώνοντας καταρχήν ηθική αλλά και υλική αποζημίωση. Το 2003 η απόφαση του Ανώτατου Γερμανικού Δικαστηρίου για το Δίστομο έκανε λόγο για έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Και μπορεί οι αποζημιώσεις να μην έχουν δοθεί, όμως από τα πλέον επίσημα χείλη ακούστηκε έστω η συγγνώμη για τις θηριωδίες των Ναζί στη χώρα μας. Πρώτος ο τότε πρόεδρος της χώρας Γιόαχιμ Γκάουκ, ο οποίος σε επίσκεψή του στην Ελλάδα, τον Μάρτιο του 2014, απολογήθηκε για τα εγκλήματα των δυνάμεων κατοχής στο Δίστομο. Αλλωστε, την περασμένη άνοιξη, στον ίδιο τον Αργύρη Σφουντούρη απονεμήθηκε ο Σταυρός της Αξίας επί Ταινία του Τάγματος της Αξίας από τον ομοσπονδιακό πρόεδρο της Γερμανίας Φρανκ Βάλτερ Σταϊνμάγερ, σε αναγνώριση της προσφοράς του στις ελληνογερμανικές σχέσεις.

Πριν από αυτόν τον αγώνα, όμως, την περίοδο της Επταετίας, ο Αργύρης Σφουντούρης ξεκίνησε την έκδοση ενός αντιστασιακού περιοδικού στη Ζυρίχη, όπου ζούσε. Στα «Προπύλαια» δημοσίευε, κυρίως, ποιήματα που ήταν απαγορευμένα στην Ελλάδα. «Μου έστελνε ο Γιάννης Ρίτσος απαγορευμένες ποιητικές συλλογές και τις δημοσίευα στο περιοδικό αλλά και σε ελβετικές και γερμανικές εφημερίδες», θυμάται.

Αποστολές βοήθειας

Ολη αυτή η συγκλονιστική πορεία ζωής, καθώς και πολλοί άλλοι σταθμοί στη ζωή του, όπως οι αποστολές βοήθειας και ανάπτυξης σε χώρες όπως η Σομαλία, το Νεπάλ και η Ινδονησία, στις οποίες συμμετείχε ως εθελοντής σε διάφορες οργανώσεις, έχουν πλέον… κατηγοριοποιηθεί και έχουν μπει σε κούτες που έφτασαν τον Ιούνιο του 2019 στο Ιστορικό Αρχείο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Περισσότεροι από 400 φάκελοι για τη Σφαγή του Διστόμου, η αλληλογραφία του με επίσημους φορείς, πρεσβείες, ιστορικούς σε Γερμανία και άλλες χώρες, έγγραφα που αφορούν τις δίκες που έγιναν σε Ελλάδα και εξωτερικό, εισηγήσεις σε συνέδρια και εκδηλώσεις, το επιστημονικό, μεταφραστικό και συγγραφικό του έργο, αλλά και τεύχη από το αντιδικτατορικό του περιοδικό είναι μεταξύ του υλικού που δώρισε στο Αρχείο και τοποθετείται χρονικά από τη δεκαετία του ’50 μέχρι περίπου το 2010. Με αφορμή τα παραπάνω, χθες το απόγευμα το Ιστορικό Αρχείο του ΕΚΠΑ διοργάνωσε εκδήλωση προς τιμήν του Αργύρη Σφουντούρη.

«Είμαι αισίως 82 ετών και δεν θέλω να αφήσω πίσω μου εκκρεμότητες. Ηθελα, λοιπόν, το αρχείο μου, που συνέλεξα τις προηγούμενες δεκαετίες, να μείνει ζωντανό», υπογραμμίζει ο ίδιος. Από την πλευρά της, η υπεύθυνη Συλλογών του Ιστορικού Αρχείου του ΕΚΠΑ Χάιδω Μπάρκουλα επισημαίνει πως το έργο του Αργύρη Σφουντούρη μπορεί να βοηθήσει τους ερευνητές και να αποτελέσει οδηγό για περαιτέρω έρευνες και μελέτες.