Στα βήματα των ξεχασμένων προγόνων

H ελληνοδανή καθηγήτρια Κλινικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης Λίμπυ Τάτα (Αναστασία) Αρσέλ, συγγραφέας της μελέτης «Με τον διωγμό στην ψυχή, το τραύμα της Μικρασιατικής Καταστροφής σε τρεις γενιές» (Κέδρος, 2014), απαντά σε σειρά ερωτημάτων με άξονα το τραύμα και την ταυτότητά του στην τρίτη γενιά. Στον όρο μικρασιατικό τραύμα προβάλλεται η σημαντική θέση της καταστροφής στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων, όχι μόνο ως εθνικό, αλλά και ως διαρκές ψυχολογικό τραύμα, μεταφερόμενο από την πρώτη γενιά των προσφύγων, τονίζοντας την απέλαση, την απώλεια προσώπων, πραγμάτων, προγονικής γης, κοινωνικής υπόστασης, την εγκατάσταση σε μια άγνωστη γη που έπρεπε να γίνει πατρίδα. Αυτό το μοναδικό και, σε σημαντικό βαθμό, αδιανόητο τραύμα μεταφέρεται συνειδητά και ασυνείδητα στις επόμενες γενιές. Πώς περνάει λοιπόν η αρχική εμπειρία στην τρίτη γενιά, όταν πια ο λόγος, τα τεκμήρια, τα ίχνη των προσφύγων, σε απευθείας μεταφορά στα παιδιά τους, φτάνουν στην επόμενη χρονικά βαθμίδα, στα εγγόνια τους, ως αποσπάσματα, μύθοι, αναγωγές; Πώς αυτά επηρεάζουν την εικόνα που έχει η τρίτη γενιά για ένα παρελθόν ιστορικά τετελεσμένο, όχι όμως ψυχολογικά απόν; Οι αποκομμένες εντυπώσεις στέκονται στα όρια της γλώσσας, η απόσταση από το ανοίκειο μεγαλώνει, την ίδια στιγμή που ο χρόνος δεν περνάει, το «τότε» συντηρεί το τραύμα και απαιτεί την αναγνώρισή του.